Türk Kütüphaneciler Derneği Genel Başkan Yardımcısı Aydın İleri Dünya Çocuk Hakları Gününde Türkiye’de Çocuk Kütüphanelerinin durumu üzerine hazırladığı raporu yayınladı.
İleri hazırladığı raporda, Kültür ve Turizm Bakanlığı'na ve Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı kurumların çocuklara hizmet veren çocuk ve okul kütüphanelerini değerlendirdi. Yayınlanan raporda çocukların kütüphane hakkı üzerine değerlendirme ve analizleri içermekte olduğunu ifade eden İleri, raporun başlangıcında; Nitelikli Çocuk ve Okul Kütüphanesi Hizmeti Almak Çocukların Hakkıdır! diyerek raporun Dünya Çocuk Hakları Günü ile bağlantısını kurdu.
Çocuk coğrafyası kütüphanesiz
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünün kütüphaneler organizasyonunda çocuklara hizmet veren 50, gençlere ve çocuklara hizmet veren 4, bebeklere ve çocuklara hizmet veren 1, toplamda 55 tane çocuk temalı bağımsız bir yapıda çocuklara özel hizmet sunan kütüphane bulunduğunu, 55 kütüphanenin 8'inin “Geçici Kapalı” olduğunu, açık olan 47 kütüphane ise ülkemizin 35 ilinde hizmet verdiğini belirten rapor, 47 ilimizde Kültür ve Turizm Bakanlığı kütüphaneler organizasyonuna bağlı bağımsız çocuk kütüphanesi bulunmadığını ifade ediyor.
TÜİK 2018 yılı verilerine göre Türkiye'nin toplam nüfusu 82 milyon 3 bin 882 iken, çocuk nüfusu 22 milyon 920 bin 422. Birleşmiş Milletler tanımına göre 0-17 yaş grubunu içeren çocuk nüfusu toplam nüfusumuza oranı %28 olduğunu belirten İleri. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü'nün verilerine göre açık olduğu beyan edilen kütüphanelerin illere göre dağılımını ayrıntılı bir şekilde analiz ediyor.
Açık olan çocuk kütüphanelerinin illere göre sayısı
Adana 3, Ağrı 1, Aksaray 1, Ankara 1, Aydın, Balıkesir 2, Bursa 1, Çorum 2, Diyarbakır 1, Elazığ 1, Erzincan 1, Erzurum 1, Eskişehir 1, Giresun 1, Hatay, Isparta 1, İstanbul 4, İzmir 2,
Kahramanmaraş 1, Karaman 1, Kars 1, Kilis 1, Kocaeli 1, Konya 1, Kütahya 1, Manisa 2, Mersin 1, Muğla 1, Muş 1, Samsun, Siirt, Sivas 3, Tokat 1, Trabzon 1, Uşak 1
Geçici kapalı olan kütüphanelerin illere göre dağılımı:
Ankara1, Burdur 1, Edirne 1, İstanbul 1, Kayseri 1, Uşak 1, Mersin 1, Manisa 1.
Bazı kütüphaneler "Müstakil Kütüphane" olarak değerlendirilse de İlçe kütüphanelerinin içinde, (örneğin Bursa İnegöl Çocuk Kütüphanesi İnegöl İlçe Halk Kütüphanesi içindedir.)
Kütüphanelerin bir kısmı kamu binalarının içinde, (örneğin Trabzon Çocuk Kütüphanesi İl Kültür Müdürlüğü içerisinde bir odadadır) kütüphanelerin bir kısmı Milli Eğitime bağlı ilköğretim okulları içindedir. (örneğin İstanbul Beşiktaş Levent-Fatma Banat Çocuk Kütüphanesi)
Büyükşehirlerde çocuk kütüphaneleri alarm veriyor
Çocuk nüfusunun en çok yaşadığı büyükşehirlerdeki çocuk kütüphaneleri rakamları alarm verecek düzeyde. İstanbul çocuk nüfusu: 3.960.458, çocukların İstanbul il nüfusuna oranına göre çocuk nüfus oranı %26,75. En çok çocuğun yaşadığı il olan İstanbul'da çocuk kütüphane sayısı 4.
Ankara çocuk nüfusu: 1.372.093, çocukların Ankara il nüfusuna oranı %25,66, çocukların en çok yaşadığı 2. şehir olan başkent Ankara'da çocuk kütüphane sayısı 1.
İzmir çocuk nüfusu: 968.155, çocukların İzmir il nüfusuna oranı %22,92, çocukların en çok yaşadığı 3. şehir olan İzmir'de çocuk kütüphane sayısı 2.
Çocuk kütüphaneleri personeli eğitimsiz!
Raporda çocuk kütüphanelerinde çalışan personelin kütüphanecilik ve uzmanlık gerektiren eğitimleri olmadığını belirten İleri çocuk kütüphanelerinin genelinde kütüphanecilik/bilgi ve belge yönetimi eğitimi almış personel çalışmadığını, çalışan personelin genelinin çocuk kütüphaneleri alanında herhangi bir konu uzmanlığı bulunmadığını raporda ifade ediyor.
Çocuk kütüphanelerinde yenileme ve iyileşme var
Son 5 yılda çocuk kütüphanelerinde fiziksel ve koleksiyon iyileştirmeler, yenilemeler ve çalıştayların yapıldığını, personelin eğitilmesi olumlu olmakla beraber yetersiz kaldığını belirten İleri, çocuk kütüphaneleri için daha verimli çalışmalar yapılması Kültür ve Turizm Bakanlığından beklenti ve talebini dile getirmiş.
Milli Eğitim Bakanlığı eğitimde çocuklara kütüphane hizmeti vermiyor.
İleri raporun son kısmında çocuk kütüphanelerinin yanı sıra benzer hizmeti okullarda alması gereken çocukların Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda kütüphane hizmeti olmadığı konusuna da yer veriyor.
Okul öncesinde liseye kadar olan dönemde eğitimde yaşamında kütüphane hizmetinden yoksun olarak öğrenim gören “kütüphanesiz” bir nesil büyüdüğünü, Çocuk Coğrafyası ve eğitim coğrafyası kütüphanesiz. Milli Eğitime bağlı okullarda gerçek kütüphane oranı %5. Bu yüzde de özel eğitim kurumlarında ve son 5 yılda gündeme gelen Z Kütüphanelerde olan kütüphaneler.
Bu kütüphaneler bile modern/bilimsel okul kütüphanelerinin standardının altında.
TÜİK ve MEB’in istatistik verilerine göre Milli Eğitim okul İstatistiklerinde okul sayısı 65 bin 564. TÜİK’in 2018 yılında okullar için verdiği okul kütüphanesi sayısı 26 bin 690 bu rakamı doğru kabul edecek olsak bile Türkiye’deki eğitim kurumlarının 38 bin 874 okulda kütüphane yok.
MEB’in Z-Kütüphane sayfasındaki faaliyetteki Z Kütüphane sayısı: 1592.
Z Kütüphanelerde bile kütüphaneci veya kütüphane görevlisi yok. Bir oda, kitaplar, raf, masa, sandalyeler ve bilgisayarlar tek başına bir anlam ifade etmiyor.
TÜİK ve MEB’in verilerine göre tablo çok hazin; eğitim verdiğimiz öğrencilerin %60’ı eğitimde kütüphane hizmeti alamıyor.
Okullarda kütüphane fiziksel mekânları yetersiz, kitap ve kitap dışı koleksiyon niteliksiz, kütüphaneler kütüphanecisiz. Özensiz, plansız politikasız kurulan kütüphaneler olmazsa olmaz bilimsel ilkelerden mahrum oldukları için verimli ve sürdürülebilir olmamaktadır.
Çocukların Çocuk ve Okul Kütüphanesi hizmeti alamamasını anayasal bir ihlal ve eğitimde eşitsizlik olarak değerlendiren İleri, Çocuk Hakları beyannamelerinde, sözleşmelerinde geçen; “çocuğun bilimsel ve edebi bilgiye ücretsiz erişim hakkı”nın engellendiğini ifade etmektedir.
Kütüphane ve kitap ile büyüyen çocuklar ile hiç kütüphane kullanmayan kitap, kütüphane ve okuma kültüründen mahrum olan çocukların kişisel gelişim ve okul başarı seviyesi aynı olmayacağını, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Milli eğitim bakanlığı bu eşitsizliği ortadan kaldırmakla yükümlü olduğunu belirtmiştir.
Çelişim çağında kütüphane hizmeti ile tanışan çocukların estetik, sanatsal, edebi ve bilimsel bilgi dünyasının pozitif yönde etkilendiği ders ve sınav başarısının arttığı yapılan birçok bilimsel çalışma ile kanıtlanmıştır.
20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Gününde "Çocukların Kütüphane Hakkını savunmak görevimiz diyen İleri; İlgili icracı bakanlıkların konuyu çocuk hakları bağlamında ele alarak çocuklarımızın mağduruyetini gidermeleri çok acil görev yapmalarının gerekliliğine vurgu yaparak raporun sonlandırıyor.
Nitelikli Çocuk ve Okul Kütüphanesi Hizmeti Almak Çocukların Hakkıdır!