Yazar Ahmet Ümit’in, Zeus Altarı ve Pergamon Tapınağı’nın gölgesinde polisiyeyi arkeolojiyle harmanlayan son kitabı, Kayıp Tanrılar Ülkesi’nin tanıtımı İzmir Pergamon Antik Kenti’nde yapıldı. Etkinlikte Bergama’nın UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girişinin 7’inci yılı da kutlandı.
İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, Bergama'nın önceki dönem Belediye Başkanı Mehmet Gönenç, Yazar Ahmet Ümit, Arp Sanatçısı Şirin Pancaroğlu ve Bergama Belediyesi’nin ilk UNESCO birimi kadrosunda bulunan, Alan Başkanı Yaşagül Ekinci, Arkeolog Bülent Türkmen ve Mimar Fatih Kurunaz tarafından 7’inci yıl pastası kesildi. Pasta kesimine Bergama Belediyesi UNESCO Birimi eski çalışanı Nesrin Ermiş’te, Midilli’den telefon bağlantısıyla katıldı.
Pasta kesimi sırasında Bergama’nın önceki dönem Belediye Başkanı Mehmet Gönenç, Başkan Tunç Soyer’e ve Yazar Ahmet Ümit’e Bergama’nın UNESCO’ya giriş sürecini ve bu başarıda katkısı bulunanları anlattı.
BERGAMA’NIN UNESCO BAŞARISI
Bergama’nın UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kabul edilişinin üzerinden 7 yıl geçti. 2010 yılında dönemin belediye başkanı Mehmet Gönenç zamanında başlayan çalışmalar sonucunda Bergama 2011 yılında geçici listeye alınmıştı. 2014 yılında listeye kabul edilene kadar geçen süreçte Bergama UNESCO Dünya Mirası ve Alan Yönetimi Birimi kurulmuş, olağanüstü çabalarla başarıya ulaşılmıştı.
22 Haziran 2014 yılında Katar’ın başkenti Doha’da yapılan toplantıda Bergama, Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı olarak listeye girdi. Ve adaylık sürecini en hızlı şekilde tamamlayan ilçe oldu. Bu süreçte tescili olmayan Roma Su Kemerleri, Kybele Kutsal Alanı, bazı Tümülüsler ve Columbarium gibi göz ardı edilmiş yapıların tescil işlemleri gerçekleştirildi. Bergama’nın somut olmayan kültürel değerleri olan halıcılık, yorgancılık, sepetçilik, parşömen yapımı, gelin çeyizi, sünnet yatağı gibi geleneksel eylemlerin de tescillenmesi işlemleri yapıldı.
----------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------
Bergama UNESCO Dünya Mirası ve Alan Yönetimi eski Birim Başkanı Yaşagül Ekinci geçen yıl süreçle ilgili duygularını sosyal medya üzerinden şu ifadelerle anlatmıştı;
BERGAMA'NIN UNESCO DÜNYA MİRAS LİSTESİ ’NE GİRİŞ SÜRECİ NASIL GELİŞMİŞTİR?
Bergama Belediyesi tarafından UNESCO Dünya Miras Listesi’ne adaylık çalışmaları 2010 yılında başlatılmış ve Bergama 2011 yılı Nisan ayında ön veya geçici olarak tanımlanan listeye (Tentative List) adını yazdırmıştır. Bu listeye ülkeler ileriki yıllarda Dünya Miras Listesi’ne sunmayı düşündükleri varlıklarını ekliyorlar. Böylece bilim dünyasına, araştırmacılara ve korumacılara bu alanı tanıtmaya başlıyorlar.
Ardından Aralık 2011 yılında Bergama Belediyesi bünyesinde “Dünya Mirası ve Alan Yönetimi Birimi” kurulmuştur. Kanunlarımızdaki adı ile Alan Başkanlığı olan bu birim 2012 Aralık ayına kadar başta Kültür ve Turizm Bakanlığı olmak üzere, farklı üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları ve STK’lar ile farklı konular hakkında ve değişik platformlarda buluşarak Bergama’nın adaylık dosyasını hazırladı. Bu süreçte başta Uluslararası Bergama Sempozyumu (2011/2013) olmak üzere çok sayıda bilimsel toplantı, panel ve konferans düzenlendi, binlerce sayfa ulusal, uluslararası yayın, makale, harita ve belgeler üzerinden literatür taraması yapıldı, farkındalık oluşturmaya yönelik eğitim ve bilgilendirme seminerleri düzenlendi.
KARŞILAŞTIRMALI ANALİZLER
2012 Eylül ayına kadarki süreç içerisinde Bergama’nın Üstün Evrensel Değerlerini ortaya koyan kriterler netleşti. O ana kadar hazırlanan veriler ile taslak adaylık dosyası UNESCO Dünya Miras Komitesi Merkezi’ne gönderildi. 2012 yılı Kasım ayında komiteden gelen değerlendirme mektubu sonrası dosyanın daha iyi bir şekilde geliştirilmesi için yeni haritalar, görseller ve Bergama’nın adaylık kriterlerinin evrensel anlamda üstün değere sahip olduğunu göstermek için hazırlanan karşılaştırmalı analizler derinleştirildi. 2012 Aralık ayında ise dosya Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndaki uzmanlar ile birlikte genel değerlendirmeye tutuldu. Bu değerlendirme sonrası Ocak 2013’de dosya UNESCO Dünya Miras Komitesi’ne Dış İşleri Bakanlığı aracılığı ile gönderildi.
FARKLI UZMANLAR TARAFINDAN DA İNCELENDİ
Eylül 2013’de ise UNESCO’nun görevlendirdiği bir ICOMOS uzmanı yerinde incelemeler için Bergama’yı ziyaret etti. UNESCO Dünya Miras Komitesi’nde dosya ayrıca farklı uzmanlar tarafından da incelenmeye devam edildi. Tüm uzmanların raporlarının birleştirilmesi ile oluşan kimi soruları UNESCO 2013 yılı Eylül ayında Bergama Belediyesi Dünya Mirası ve Alan Yönetimi Birimi’ne gönderdi. Sorular genel olarak seçilen alandaki varlıkların nasıl seçildikleri konusu üzerine yoğunlaşmakta idi. Bu sorulara da açıklayıcı yanıtlar verildikten sonra uzmanların nihai raporları derlenerek ICOMOS tarafından ‘’Öneri Raporu-Recommendation Report’’ hazırlandı. Bu öneriler Dünya Miras Komitesi’nde oy kullanacak 21 Ülkenin Büyükelçilerinin oy kullanacakları Dünya Mirası adayı kültürel ve doğal varlıklar hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmasını sağlayacak ve yine bu varlıklara ilişkin ICOMOS ’un adaylık konusundaki önerilerini de kapsayacak bir biçimde hazırlandı.
Söz konusu Rapor;
(1) Adayın listeye girmesi, (2) Adayın dosyadaki kimi eksiklikleri tamamlayarak sonraki yıl listeye girmesi, (3) Adayın dosyada kimi değişiklikleri yaparak sonraki yıllarda listeye girmesi, (Ülke değişiklikleri en fazla üç yıl içinde tamamlamak zorunda)
(4) Üstün evrensel değere sahip olmadığı için hemen listeye alınmaması, gibi dört farklı öneride bulunabilmektedir.
Bergama için ICOMOS uzmanları bazı değişiklikler yapılarak çok büyük bir alanı kapsayan Dünya Miras Alanının biraz daha küçültülmesi ve bu sayede Helenistik ve Roma Dönemi antik alanlara daha da ağırlık verilmesini önerdiler. Ancak gerek Kültür ve Turizm Bakanlığı gerekse dosyayı hazırlayan kurum olarak Bergama Belediyesi bu öneriye karşı çıkma kararı aldı. Bu kararımız Mayıs 2014’de UNESCO Türkiye Temsilciliği, ülkemizin UNESCO Daimi Büyükelçiliği ve akademisyenler ile birlikte yapılan bir toplantıda görüşülerek uygun bulundu.
22 HAZİRAN 2014
Sonuçta ülkemizin UNESCO Daimi Büyükelçiliği bu kararımızı ve gerekçelerini içeren kısa bilgi notlarını Dünya Miras Komitesi’nin oy kullanacak 20 üyesine ilettiler ve 15-25 Haziran tarihlerinde Katar’ın başkenti Doha’da yapılan toplantılarda görüşülen itiraz kararımız yerinde bulunarak değişiklik yapmadan Bergama’nın Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı olarak listeye girmesi sağlandı (22 Haziran 2014).
ADAYLIK SÜRECİNİ EN HIZLI YÜRÜTEN İLÇE
Bergama sadece ülkemizde değil tüm UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan varlıklar içinde adaylık sürecindeki çalışmaları en hızlı şekilde yürüterek listeye giren nadir alanlardan birisidir. Bergama’nın Geçici Listeye girişi ile başlayan süreçte hiç vakit kaybı olmadan UNESCO’nun ve ICOMOS’un izlediği adaylık süreci tamamlanmıştır. Bir yerin listeye dâhil olması için geçirmesi gereken en kısa sürede, yani 3 yılda Bergama adını listeye yazdırmıştır. Bergama’nın Dünya Miras Listesi kriterleri açısından tartışılmaz değeri bir yana çalışmayı sürdüren Bergama Belediyesi Dünya Mirası ve Alan Yönetimi Birimi’nin; kararlı, özverili ve titiz çalışmaları ile Eşgüdüm-Denetleme ve Danışma Kurullarının desteği bu başarıda ki en önemli etkenler olmuştur.
Bu çalışma Geçici Liste’de 15-20 senedir bekleyen birçok alana ve Geçici Liste ’ye son yıllarda giren onlarca farklı aday alana örnek olabilecek bir sürecin nasıl işletilmesi gerektiği konusunda fikir verebilecek ayrıntılara ve deneyimlere sahiptir.
ÇALIŞMALAR GELİŞTİRİLEREK TESCİL İŞLEMLERİNİN YAPILMASI GERÇEKLEŞTİRİLDİ
Dosya hazırlık çalışmaları sürecinde o güne kadar tescili olmayan Roma Su Kemerleri, Kybele Kutsal Alanı, bazı Tümülüsler ve Columbarium gibi göz ardı edilmiş yapılar üzerinden çalışmalar geliştirilerek tescil işlemlerinin yapılması gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Bergama’nın somut olmayan kültürel değerleri olan halıcılık, yorgancılık, sepetçilik, parşömen yapımı, gelin çeyizi, sünnet yatağı gibi geleneksel eylemlerin de tescillenmesi işlemleri gerçekleştirilmiştir.