Dikili'deki konut pazarlamasına itiraz!... Kıyılar Hepimizin: Kiralayamazsın!

Son yıllarda Türkiye'nin pek kıyı bölgesinde sistematik bir talan hareketi hız kesmeden sürüyor. Son örneklerinden birini Dikili'nin Kabakum'a uzanan sahil şeridinde 'otel' görünümlü konut pazarlaması projesiyle gördüğümüz kıyı işgallari kimi kez 'kamu' eliyle çoğu zaman da özel işletmelere yol veren yerel yönetimlerin basiretsiz politikalarıyla hız kesmeden sürüyor.

Türkiye'nin pek çok kıyı bölgesinde örneklerini gördüğümüz bu sistemli talana 'hayır' demek üzere aralarında 111 sivil toplum hareketinin yer aldığı Kıyı Hareketleri Dayanışma Ağı, "Kıyılar Hepimizin: Kiralayamazsın!'' başlıklı bir basın açıklaması yayınladı.

Basın açıklamasında kıyıların işletmeye açılması yoluyla özel mülk haline getirildiği, halkın kıyılardan serbest ve ücretsiz biçimde yararlanamaz hale geldiği ve kıyılardaki doğal hayatın yapılaşma ve hizmet adı altında yürütülen çalışmalar nedeniyle geri dönüşsüz zarara uğratıldığına dikkat çekildi.

Kıyı Hareketleri Dayanışma Ağı'nın 26 Kasım 2024 tarihli açıklamasında Ayvalık, Büyükada ve Antalya'da son yıllarda yaşanan önemli kıyı talanlarına da değinildi.

Açıklamada şu ifadeler yer aldı:

"Kıyı hareketleri olarak çıkış metnimizde; "kıyıların işletmeye açılması yoluyla özel-mülkleştirildiğini ve halkın serbest ve ücretsiz erişimine kapatıldığını görüyor, bir yandan da kıyılardaki doğal yaşamı bozan tüm yapılaşma ve hizmet adı altındaki faaliyetlerin kıyı ekosistemlerine geri dönüşsüz zararlar verdiğiniz biliyoruz" demiştik.

Kıyı hareketleri olarak birleşik mücadelemize attığımız ilk adımda aslında söylemiştik örtük olarak: Kıyılar Hepimizin: Kiralayamazsın!

Kiralayamazsın; çünkü kıyı kiralamaları hukuksuzdur. Anayasa'nın 43. Maddesine bakalım: "Kıyılar devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Deniz, göl ve akarsu kıyılarıyla, deniz ve göllerin kıyılarını çevreleyen sahil şeritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yararı gözetilir"

Anayasa diyor ki, kıyıların değerlendirilmesinde öncelikle kamu yararı aranır. Peki kamu kim, biz, hepimiziz değil mi? Peki kıyılar kiralandığında “öncelikle yararlanan” kim olur, kiralayan, yani şirketler, yani sermaye değil mi? Dolayısıyla her türlü kıyı kiralamaları, anayasaya göre suçtur, kiralayamazsın! Devam edelim. 3621 sayılı Kıyı Kanunu 5. Maddesi anayasayla uyumlu biçimde kıyıları güvence altına alıyor: “Kıyılar, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Kıyılar, herkesin eşit ve serbest yararlanmasına açıktır. Kıyı ve sahil şeritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yararı gözetilir.” Anayasa'daki hüküm, Kıyı Kanunu'nda detaylandırılarak kıyıların herkesin eşit ve serbest yararlanmasına açık olduğu şeklinde ifade ediliyor. Peki kıyılar kiralandığında, yani özel mülkleştirildiğinde, özetle kıyılara erişim ücretli hale getirildiğinde, eşitlik sağlanabiliyor ve kıyılara ulaşım serbestiyeti mümkün olabiliyor mu, hayır! 6. Maddede, "kıyılarda hiçbir yapı yapılamaz; duvar, çit, parmaklık, tel örgü, hendek, kazık ve benzeri engeller oluşturulamaz. Kıyılarda, kıyıyı değiştirecek boyutta kazı yapılamaz, kum, çakıl vesaire alınamaz veya çekilemez.” deniliyor. Peki kıyılar kiralandığında, tüm bu uygulamalar yapılıyor mu, evet. O zaman, tüm bu hukuksuzluklara karşı söylemek gerekiyor ki; Kıyı Kanunu'na göre de, kiralamayamazsın!

Anayasa ve Kıyı Kanunu'nun sadece bahsedilen ilgili maddeleri dışında da, kıyıların özel mülk konusu yapılamayacağı ortada. O nedenle, başta kıyı hareketleri olmak üzere, ekolojistler, yaşam savunucuları, demokratik güçler olarak diyoruz ki: Kıyılardaki tüm kiralamalar hukuksuzdur ve bu kiralama ve / veya işgal uygulamalarında anayasa suçu işlenmektedir. Tüm hukuki güvenceye, kamusal haklarımıza ve doğal yaşamın gerekliliklerine rağmen, kıyılar “sözde” kiralamalar ve hatta kiralamalar dahi olmadan nasıl işgal ediliyor, kıyı ekosistemi nasıl tahrip ediliyor, örneklerle inceleyelim. Özellikle Ege / Güney Ege'de ilk akla, eski adıyla MUÇEV geliyor şüphesiz. 2014 yılında Muğla'da, Muğla Çevre Vakfı adıyla, vakıf görünümlü bir limited şirket olarak kurulan eski MUÇEV, önce anonim şirket olmuş ve yakın zamanda merkezini Ankara'ya taşıyarak, ismini de Kıyı Yönetim ve Çevre Koruma A.Ş. olarak değiştirmiştir. Yoğunluklu olarak Muğla'da “faaliyet gösteren” şirket, “kamu adına” hareket ediyor gibi görünerek, kıyıları özel işletmelere kiralamaktadır. Bugün sadece kıyıların özel mülkleştirilmesine ve işgali değil, aynı zamanda pek çok yat limanı ve mevcut limanların genişleme projelerinde de karşımıza çıkan şirket, açıkça kamunun olan alanları, kendisini devlet yerine koyarak, sözde tahsis yetkisiyle ya alt kiracılara kiralamakta ya da doğrudan kendisi inşası faaliyette ya da işletmecilik faaliyetlerinde bulunmaktadır. Yaz aylarında, ÇŞİDB tarafından lansmanı yapılan “Kıyılar Halkındır” projesi kapsamında, süreç içinde 100 “halk plajı” açılarak, bu plajların (eski) MUÇEV tarafından işletileceğinin açıklanmış olması, Kıyı Yönetim ve Çevre Koruma A.Ş.’nin kıyılar için büyük bir tehlike yaratmaya devam edeceğinin göstergesidir. Kıyı kiralamaları maalesef sadece (eski) MUÇEV ile bitmiyor. Pek çok yerelde, kıyıların tahsisini alan belediyelerin, kıyılara kurdukları tesisler ve iştirakleri şirketler aracılığıyla işletmesiyle, yine kıyılara serbest ve ücretsiz erişim, yerel yönetimler eliyle de engelleniyor, kıyı ekolojisi tahrip ediliyor".

Kıyı işgalleri gasp boyutuna ulaştı 

"Örneğin Ayvalık'ta, Balıkesir Büyükşehir Belediyesi tarafından, Sarımsaklı Sahili'nde “rekreasyon projesi” adıyla kıyının doğal yapısı bozulmuştur, proje tamamlandığında işletmelere kiraya verilecek olması itibariyle de işgal edilmiş olacaktır. Yine İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından, Büyükada'da yakın zamanda işletmeye açılan tesiste Adalıların dahi ücretsiz giremediği bir kıyı işgali başlatılmıştır. Bir başka örnek ise Antalya Büyükşehir Belediyesi'nin, Lara sahilindeki hazineye ait, yani hepimizin olan parsellerin 30 yıllığına, “yap işlet devret” modeliyle özel şirkete devrini onaylaması. Bu örnekleri çoğaltmak mümkün ancak açıkça görülüyor ki, konu kamusal alanlar olan kıyılar olduğunda, merkezi iktidar da, muhalif yerel yönetimler de rant ilişkilerinden payını alıyor ve kıyıların işgalini ve ekolojik yıkımını destekliyorlar. Kıyılar bugün Türkiye'de, pek çok doğal yaşam alanında olduğu gibi, öyle büyük bir meta değer olarak kapitalist ilişkilerin çemberinden kalıyor ki, kiralama yöntemleri bunlarla da bitmiyor. Pek çok kıyıdaki imar planlarında; “Turizm tesis alanı” nitelenen ve turistik tesis olarak başvurulan ancak konut olarak pazarlanan projelerle, Bodrum'dan Çeşme'ye, Dikili ve Ayvalık, Altınova'ya kadar bu kıyılardaki işgaller hızla sürdürülüyor. Tüm bu örnekler, ki maalesef bunlarla sınırlı da değil, Türkiye'nin deniz, göl, akarsu varlığının ayrılmaz parçası olan kıyıların ne ölçüde metalaştırıldığını, rantın ve sermayenin hem merkezi iktidar hem de yerel yönetimler aracılığıyla kıyıların gasp edildiğni açık biçimde gösteriyor. Açıkladığımız gerekçelerle, tamamen hukuksuz olan bu kiralamalara, bir de kiralamalar dahi olmadan gerçekleşen fiili işgaller eklendiğinde, kıyılardaki işgal ve ekolojik yıkımın korkunç boyutlara ulaştığını görüyoruz. Bizler önce ayrı ayrı yerellerde verdiğimiz kıyı mücadelelerimizi, bir araya gelip Kıyı Haraketleri Dayanışma Ağı'nı kurarak güçlendirdik. Şimdi ise, KIYIDA olarak tüm ekoloji örgütlerini, demokratik kitle örgütlerini ve yaşam savunucularını dayanışmaya davet ediyoruz. Kıyılar için daha geç olmadan, hep birlikte sesimizi birleştirelim ve yükseltelim: Kıyılar hepimizin, kiralayamazsın!"

 

****

Kıyı Hareketleri Dayanışma Ağı'nın basın açıklamasının  imzacıları arasında şu sivil toplum hareketleri yer alıyor:

1. 2017 Bodrum Yurttaş İnisiyatifi

2. Acıbadem Sakinleri Dayanışması

3. Adalar Sivil İnisiyatifi

4. Adaların Atları Platformu

5. Altınova Koruma Girişimi

6. Antakya Çevre Koruma Derneği

7. Aquae Saravenas Kırşehir Çevre Ekoloji Eğitim ve Araştırma Derneği

8. Ayvalık Demokrasi Platformu

9. Ayvalık Kadın İnisiyatifi

10. Ayvalık Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Girişimi

11. Ayvalık Tabiat Derneği

12. Ayvalık Tabiat Platformu

13. Bodrum Yarımadası Kültür ve Çevresini Koruma Derneği

14. Bur-Hak Çalışma Merkezi

15. Burgazada Mahalle Meclisi

16. Burgazada Orman Gönüllüleri Platformu

17. Burhaniye Çevre Platformu

18. Bursa Su Kolektifi

19. Çandarlı Halk Meclisi

20. Çaycuma Çevre Gönüllüleri

21. Dağ Taş Aş Bizim Platformu

22. Dalyan Turizm Kültür Ve Çevre Koruma Derneği

23. Datça Çevre ve Turizm Derneği

24. Datça Dağcılık ve Doğa Sporları Spor Kulubü

25. Datça Demokrasi Platformu

26. Datça Kadın Platformu

27. Datça Mor Pedal

28. Datça Özbel ve Çevre Siteleri Koruma Geliştirme ve Kültür Derneği

29. DEM Parti Balıkesir Ekoloji Komisyonu

30. DEM Parti Datça İlçe Örgütü

31. DEM Parti Dikili İlçe Örgütü

32. DEM Parti Ekoloji, Tarım ve Hayvan Hakları Komisyonu

33. Deniz Yıldızı Kadın Dayanışma Derneği

34. Devrimci Sosyalist İşçi Partisi

35. Dikili Cumhuriyet Mahallesi Halk Meclisi

36. Dikili Emek ve Demokrasi Platformu

37. Dikili Halk Meclisi

38. Dikili Kadın Platformu

39. Dikili Kültür ve Çevre Platformu

40. DİSK Dev Yapı İş Sendikası Muğla Şubesi

41. DİSK Emekli Sen Dikili Şubesi

42. Diyarbakır Tabip Odası

43. Doğu Akdeniz Çevre Dernekleri

44. Doğu Akdeniz Çevre Platformu

45. Dünya Mirası Adalar

46. Ege Çevre ve Kültür Platformu

47. Eğitim Sen Dikili Temsilciliği

48. Ekoloji Birliği

49. Emek Partisi Balıkesir İl Örgütü

50. Emek Partisi Datça İlçe Örgütü

51. Emek Partisi Dikili İlçe Örgütü

52. Emek Partisi İzmir İl Örgütü

53. Emek Partisi Narlıdere İlçe Örgütü

54. Eskişehir Çevre Derneği

55. Fenerbahçe Kalamış Dayanışması

56. Fethiye Ekoloji Yaşam Derneği

57. Fethiye Kadın Danışma ve Dayanışma Derneği

58. Fethiye Kent Konseyi

59. Fethiye Kıyılar Halkındır İnisiyatifi

60. Foça Tarih ve Doğa Talanına Hayır Platformu

61. Gazipaşa Hepimizin Platformu

62. Güllük Körfezi Koruma Platformu

63. Gümüşlük Forum

64. Güzelbahçe Kültür Çevre ve Güzelleştirme Derneği

65. Güzelçamlı Dağçileği Yürüyüş Grubu

66. Hakkımı Ver Gönüllüleri

67. Hayvanlara Özgürlük

68. Hayvanlara Özgürlük Cephesi

69. Her Nefes İçin Özgürlük

70. İç Anadolu Çevre Platformu

71. İDA Dayanışma Derneği

72. İkizköy Çevre Komitesi

73. İklim Adaleti Koalisyonu

74. İnlice Köyü Kalkındırma Geliştirme Doğal Çevreyi Koruma

Güzelleştirme ve Dayanışma Derneği

75. İzmit Yerel Gündem 21 Çevre Geliştirme Proje Üretim Uygulama ve

İşletme Kooperatifi

76. İznik Çevre ve Yaşam Platformu

77. Kadıköy Kent Dayanışması

78. Karıncalar Karadeniz Dayanışması

79. Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği

80. Kazdağları Ekoloji Platformu

81. Kıyı Hareketleri Dayanışma Ağı

82. Koşuyolu Mahalle Yaşam Derneği

83. Kuzey Ormanları Savunması

84. Marta Koyu Dayanışması

85. Mezopotamya Ekoloji Hareketi

86. Muğla Çevre Platformu Datça Meclisi

87. Muğla Su İnisiyatifi

88. Niğde Çevre Eğitim Kültür Derneği

89. Nusratlı Köyü Kültür Turizm ve Dayanışma Derneği

90. Özgür Kıyılar Bodrum İnisiyatifi

91. Polen Ekoloji Kolektifi

92. Sarıyer Kent Dayanışması

93. Sol Parti Dikili İlçe Örgütü

94. Sol Parti İstanbul Kent ve Ekoloji Çalışma Grubu

95. Sol Parti Milas İlçe Örgütü

96. Şezlongsuz Datça İnisiyatifi

97. Tema Vakfı Güzelçamlı Temsilciliği

98. TİP Dikili İlçe Örgütü

99. Toplum Kent ve Çevre İçin Haydarpaşa Dayanışması

100. Tüm Emeklililer Sendikası Dikili Şubesi

101. Türkiye Çevre Platformu

102. Türkiye İşçi Partisi

103. Türkiye İşçi Partisi Güzelbahçe İlçe Örgütü

104. Türkiye Tabiatın Koruma Derneği Ayvalık Temsilciliği

105. Validebağ Direnişi

106. Validebağ Savunması

107. Van Tarihi Eserleri Koruma, Araştırma ve Geliştirme Derneği

108. Yaşam İçin Yasa İnisiyatifi

109. Yaşatacağız Platformu

110. Yeşil Sol Parti Muğla İl Örgütü

111. Yurttaş Girişimi