27.05.2024, 10:04

27 Mayıs 1960 İhtilali Yassıada Yargılamaları ve sonuçları

Türkiye Cumhuriyetinin siyasi sürecinde en önemli noktalarından biri olan çok partili rejime geçiş kararı ile 7 Ocak 1946 tarihinde kurulan Demokrat Parti, iktidar partisi CHP’nin karşısında ki muhalefeti ile bu partinin 1923 den beri devam eden iktidarına 1950 seçimlerinde son vermiştir. 1954 ve 1957 seçimlerinde iktidarını sürdüren DP, 27 Mayıs 1960 tarihinde bir askeri ihtilalle devrilmiştir.

İhtilali gerçekleştiren Milli Birlik Komitesinin Kurmay Binbaşılarından Ahmet Yıldızın 27 Mayıs tanımlar mısınız sorusuna cevabı ihtilalin gerekçesini kısaca açıklamaktadır.

“27 Mayıs milli iradeyle iktidara gelen sonraki tutum ve davranışlarıyla anayasa ve hukuk dışına, giderek meşruluğunu yitiren bir iktidarı devirme hareketidir. Bir ihtilaldir. Birkaç düzine subayın, muhalefetin, gençliğin, aydınların, demokrasiden yana olanların oluşturduğu ortamda gelişen özlemlerin gerçekleştirilmesi amacıyla yapılmıştır.”

DP iktidarının bakanları ve diğer siyasetçileri önce Harp Okulu’na burada ilk soruşturmaları yapıldıktan sonra da Yassıada’ya sevk edilmişlerdir. Yassıada’da İhtilal Mahkemesi tarafından tam bir yıl süreyle yargılanan sanıklar 15 Eylül 1961 tarihinde mahkemeden çıkan kararlarla cezalandırılmışlardır…

(1) İhtilalden sonra “Yassıada Yargılamalarına 14 Ekim 1960’ta başlandı. Eski Cumhurbaşkanı Celâl Bayar, eski Başbakan Adnan Menderes, son Bakanlar Kurulu üyeleri, TBMM Başkanı ve Başkanvekilleri ile Tahkikat komisyonu üyesi olan ve Tahkikat komisyonu kurulmasına dair teklif veren milletvekilleri olmak üzere 395 milletvekili, eski Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun’un da aralarında bulunduğu 592 sanık, anayasayı ihlal ve öteki suçlardan yargılandılar.”

“592 sanıktan 123’ü beraat etti. 5’i hakkında açılan dava düştü. 15’i idam (3ü onaylandı ve infaz edildi), 31’i müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Geriye kalan 418 sanık hakkında ise 4-20 yıl arasında hapis cezaları verilmiştir.”

Yassıada davaları “Anayasayı İhlal” davası ile birleştirilmiş 18 davadan oluşmakta ancak kitapta bu davalar 3 gurupta incelenmektedir.

Anayasayı İhlal Olayları: (Anayasayı İhlal, 6-7 Eylül Olayları, Radyonun Kullanılması, Vatan Cephesi, Demokrat İzmir Gazetesi, Topkapı Olayları, Çanakkale Olayları, Kayseri Olayları, Ankara Olayları, İstanbul Olayları davaları.)

Suiistimal Olayları: (Örtülü ödenek, İstimlak Yolsuzlukları, Arsa satışı yolsuzluğu, Vinilex Ortaklığı yolsuzluğu, İpar Şirketi Döviz kaçakçılığı, Zimmet ve İrtikâp, Türk Parası Koruma Kararına Aykırı Hareket davaları)

Kişisel Küçültücü Davalar: (Köpek davası, Bebek davası)

(2) Yüksek Adalet Divanı’nda Anayasa’yı ihlal suçundan yargılanan Demokrat Parti iktidarı mensuplarından, özellikle beş konuda ortaklaşa hesap sorulmuştur.

Bunlar, şöyle sıralanabilir:

1- CHP’nin, mallarının alınması

2- Kırşehir’in ilçe yapılması

3- Hâkim teminatı ve mahkeme bağımsızlığının ihlâli

4- Seçim Kanunu’nda yapılan antidemokratik değişiklikler

5- Meclis içtüzüğünde yapılan değişiklik. Meclis oturumlarının yayınına engel olunması ve Tahkikat Komisyonu kurulmasına karar verilmesi.

Ayrıca Yassıada’da DP sanıkları genel olarak şu başlıklar altında yargılanmışlardır:

1-Köpek Davası: Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Tarım Bakanı Nedim Öktem hakkında, Afgan Kralı’nın Bayar’a hediye ettiği tazıyı Hayvanat Bahçesine zorla satmaktan mahkûm edilmiştir. Bilindiği gibi Bayar, sattığı tazının parasıyla İzmir’in Çeşme ilçesinin bir köyüne su getirtmiştir.

2- 6 – 7 Eylül Olayları Davası: İstanbul’da, Kıbrıs Türk’tür Cemiyeti’nin Kıbrıs’taki Rum katliamlarını kamuoyunun dikkatine sunmak için düzenlendiği gösteriden sonra meydana gelen olayları azmettirmekten Bayar, Menderes, F.R.Zorlu, F. Köprülü ve bazı bürokratlar mahkûm edilmiştir.

3-Bebek Davası: Adnan Menderes ve Dr. Fahri Atabey hakkında açılmıştı, her ikisi de berat etmiştir.

4-Vinileks Davası: Vinileks adlı bir şirketten rüşvet aldığı iddia edilen Hasan Polatkan mahkûm edilmiştir.

5-Zimmet Davası: Bakanlardan Hayrettin Erkmen ve Zeyyad Mandalinci, bir ABD seyahatı sonunda artan yolluğu iade etmedikleri ileri sürülmüştür, ancak ikisi de berat etmiştir.

6-Arsa Davası: Nedim Ökten, eşine ait arsaları yüksek fiyatla devlete satmaktan mahkûm olmuştur.

7-Ali İpar Davası: Menderes, Zorlu, Polatkan ve Medeni Berk Armatör Ali İpar’a döviz sağladıkları gerekçesiyle mahkûm edilmişlerdir.

8-Değirmen Davası: Ticaret eski Bakanı Sıtkı Yırcalı’nın bir değirmen sahibine imkânlar tanıdığı gerekçesiyle açılan bu dava, zaman aşımından düşmüştür.

9-Barbara Davası: Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Meclis Başkanı Refik Koraltan mahkûm olmuştur.

10-Örtülü Ödenek Davası: Başbakan Menderes ve Başkanlık Müsteşarı Ahmet Salih Korur hakkında açılan bu davada her ikisi de mahkûm olmuştur.

11-Radyo Davası: Menderes, Zorlu, Mükerrem Sarol, Emin Kalafat, Celal yardımcı, Sıtkı Yırcalı, Abdullah Aker, Haluk Şaman ve bazı bürokratlar hakkında açılan bu dava, sanıkların mahkûmiyetle sonuçlanmıştır.

12-Topkapı Olayları Davası: CHP Genel Başkanı İsmet İnönü’ye 4 Mayıs 1959 günü İstanbul Topkapı’da suikast tertibi iddiasıyla açılan davada Bayar ve Menderes dâhil 17 sanık mahkûm edilmiştir.

13-Çanakkale ve Geyikli Olayları Davası: Başbakan Menderes ve üç eski Çanakkale Milletvekili, 19 ve 23 Eylül 1959 günleri Soruşturma Heyeti olarak bölgeyi gezen CHP milletvekillerinin seyahat özgürlüklerini kısıtladıkları gerekçesiyle mahkûm edilmiştir.

14-Kayseri Olayları Davası: Bayar, Menderes, 11 eski bakan ve idare amiri durumundaki memurlar hakkında açılan bu davada, 2 Nisan 1960 tarihinde CHP Genel Başkanı İsmet İnönü’yü şehre sokmamak iddiasıyla açılan davada Cumhurbaşkanı, Başbakan ve üç memur mahkûm edilmiştir.

15-Demokrat İzmir Gazetesi Davası: Menderes, İzmir Valisi, bazı memurlar ve DP İzmir il yöneticileri hakkında adı geçen gazete idaresi ve matbaasına toplu tecavüz isnadı ile açılan davada 16 sanık mahkûm edilmiştir.

16-Üniversite Olayları Davası: 28 – 29 Nisan 1960 günleri İstanbul ve Ankara Üniversiteleri’nde meydana gelen olaylar sırasında polis ve sıkıyönetim makamlarınca ateş açılması iddiasıyla yargılanan 118 sandıktan 84’ü mahkûm edilmiştir.

17-İstimlâk Davası: Kanuna aykırı istimlâkten ve arsa tahsislerinden Başbakan Menderes ve iki kamu görevlisi mahkûm olmuştur.

18-Vatan Cephesi Davası: DP’ye katılım kampanyalarının Vatan Cephesi adı altında yapılması ve bu faaliyetin devlet radyosundan duyurulması kampanyasından dolayı Adnan Menderes, Refik Koraltan, bazı bakanlar ve bazı DP Genel Kurulu üyeleri mahkûm edilmiştir.

19-Anayasayı İhlâl Davası: Cumhurbaşkanı Bayar, Meclis Başkanı Koraltan, Başbakan Menderes başta olmak üzere toplam 405 DP Milletvekili hakkında açılmıştır. DP devrinde çıkan yedi kanun Anayasayı ihlali hedef aldığı ileri sürülmüştür. Bütün sanıklar mahkûm edilmiştir.

Bu iddiaların çoğu belgelere dayandırılamamış ve bu kanıtlanamayan iddialar günlerce gazete ve dergilerde yayınlanmıştır. Sonuç olarak İhtilal Mahkemesi bugün bile yoruma açık olan ‘Anayasayı İhlal’ suçundan sanıkları mahkûm etmiştir.

Yassıada’da DP üyeleri Yüksek Adalet Divanında, en önemli dava olan Anayasayı İhlal Davasından yargılanmış ve en büyük hükmü bu davadan giymiştir. Nitekim Maliye Bakanı Hasan Polatkan, Başbakan Adnan Menderes ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu’nun idamı bu hüküm sonucunda gerçekleşmiştir.

-----------

(1) 27 Mayıs Menderesin Dramı /Rasih Nuri İleri/Yalçın Yayınları

(2) 27 Mayıs 1960 İhtilali ve Demokrat Parti’nin Tasfiyesi/ Okt. Atiye EMİROĞLU Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi /Selçuk Üniversitesi Kadınhanı Faik İçil Meslek Yüksekokulu Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi Yıl 1 – Sayı 1 – Mayıs 2011

Yorumlar (0)
12
parçalı az bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 19 51
2. Fenerbahçe 19 45
3. Samsunspor 19 37
4. Göztepe 19 34
5. Eyüpspor 19 33
6. Beşiktaş 19 31
7. Başakşehir 19 29
8. Gaziantep FK 19 26
9. Trabzonspor 19 25
10. Rizespor 19 24
11. Alanyaspor 19 22
12. Kasımpasa 19 22
13. Konyaspor 19 21
14. Antalyaspor 19 21
15. Sivasspor 19 20
16. Bodrum FK 19 16
17. Kayserispor 18 16
18. Hatayspor 19 10
19. A.Demirspor 19 5
Takımlar O P
1. Kocaelispor 20 41
2. Karagümrük 20 35
3. Bandırmaspor 20 34
4. Erzurumspor 20 33
5. Ahlatçı Çorum FK 20 32
6. Boluspor 20 31
7. İstanbulspor 20 30
8. Ankaragücü 20 30
9. Pendikspor 20 30
10. Amed Sportif 20 30
11. Gençlerbirliği 20 30
12. Keçiörengücü 20 27
13. Ümraniye 20 26
14. Esenler Erokspor 20 26
15. Manisa FK 20 26
16. Sakaryaspor 20 26
17. Igdir FK 20 25
18. Şanlıurfaspor 20 25
19. Adanaspor 20 15
20. Yeni Malatyaspor 20 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 21 50
2. Arsenal 22 44
3. Nottingham Forest 22 44
4. Chelsea 22 40
5. M.City 22 38
6. Newcastle 22 38
7. Bournemouth 22 37
8. Aston Villa 22 36
9. Brighton 22 34
10. Fulham 22 33
11. Brentford 22 28
12. Crystal Palace 22 27
13. M. United 22 26
14. West Ham United 22 26
15. Tottenham 22 24
16. Everton 21 20
17. Wolves 22 16
18. Ipswich Town 22 16
19. Leicester City 22 14
20. Southampton 22 6
Takımlar O P
1. Real Madrid 20 46
2. Atletico Madrid 20 44
3. Barcelona 20 39
4. Athletic Bilbao 20 39
5. Villarreal 20 33
6. Mallorca 20 30
7. Real Sociedad 20 28
8. Girona 20 28
9. Rayo Vallecano 20 26
10. Osasuna 20 26
11. Sevilla 20 26
12. Real Betis 20 25
13. Celta Vigo 20 24
14. Las Palmas 20 22
15. Leganes 20 22
16. Getafe 20 20
17. Deportivo Alaves 20 20
18. Espanyol 20 19
19. Valencia 20 16
20. Real Valladolid 20 15

Gelişmelerden Haberdar Olun

@