14.01.2021, 05:55

İstanbul Dolapdere’den Bergamalı Zeus Sunağı geçti!

Cevdet Erek, bizi Arter'de karşılıyor. Sergiyi sergi sahibi sanatçıyla dolaşacağımız için kendimizi ayrıcalıklı hissediyoruz. Sergi salonuna yalnız gitmemizi eğer 10 dakika kalırsak yanımıza geleceğini söylüyor. Sanatçının ziyaretçiyle eseri arasında kurduğu zaman kavramını sorguluyorum.

Bir yandan 90'lardan bu yana deneysel progresif rock grubu Nekropsi'nin davulcusu olan, ayrıca 'Sivas', 'Abluka' gibi ödüllü filmlerin müziklerine imza atan, bir yandan da İTÜ'de Müzik Teknolojileri ve Ses Tasarımı bölümlerinde öğretim üyesi olan Erek ile 'Bergama Stereo' üzerinden sergi yolculuğuna başlıyoruz. Zeus Sunağı'nın olduğu yerde Bergama'ya bakıp eserinin bu yerde sergilenip sergilenemeyeceğini konuşuyoruz. Zeus Sunağı'nı temellerinin olduğu yerden gözlerimiz kapatıp önümüzde uzanan Bakırçay ovasını düşünüyor, hayal ediyoruz...

2019'da Bochum'da, devamında Berlin'de sergilenen eser yapısal olarak Arter'dekinden farklıdır. Sanatçı eserin yeni mekânına, uyum sağlaması amacıyla eseri değiştirip dönüştürmüş, stereotip kavramına bir gönderme daha yapmıştır. Cevdet Erek, eserin yaratım sürecini tasvir ederken, sunağın orijinalini görmediğini vurgulamaktadır. 

Hareket noktası olarak aldığı Büyük Bergama Sunağı'nı ve serüvenini yeniden yorumlayan sergiye eşlik eden ve sergiyle aynı başlığı taşıyan kitap ise Arter Yayınları aracılığıyla okurlarla buluştu.

Cevdet Erek; Bergama Stereotip başlıklı kitapta, Selen Ansen ve Colin Lang imzalı metinlerin yanı sıra sergiden ve Büyük Bergama Sunağı'ndan fotoğraflar da yer almaktadır.

Bergama Stereotip, aslında Bergama Stereo'nun bir bölümüdür. Bergama Stereotip, işitsel simetriye vurgu yapan “stereo” kelimesinin yerine, tekrar ve kalıplaşma düşüncesine işaret eden “stereotip” kavramına odaklanıyor. Cevdet Erek'in yapıtı, beyaz mermer kullanılarak inşa edilmiş antik sunağın yapısını soyutlayarak hoparlörler ve hoparlör kasaları da içeren bir ahşap konstrüksiyona dönüştürmektedir; Gigantlar ile tanrılar arasındaki savaştan sahnelerin betimlendiği Büyük Friz'i, sergi mekânına farklı sesler yayan bir hoparlör frizi olarak yeniden yorumlamaktadır. Bir sesi değiştirerek, gecikmeyle geri gönderen ve sesin kaynağından uzak bir yerde duyulmasına dayanan “yankı” fenomeninde olduğu gibi, sesin Bergama Stereotip'teki yolculuğu da zaman ve mekân olarak uzak olanın duyulabilmesine olanak tanıyor. Bergama Stereotip'te gezinen izleyicinin hareketleri sonucunda farklı kombinasyonlarla işitilen sesler, her tekrar eyleminin bir başkalaşmayı da içerdiğini, değişim ve yenilik imkânının tam da bu başkalaşmada yattığını hatırlatıyor. Bergama Stereotip, şimdinin geçmişe bakıp onu baştan ele aldığı, dinlenebilir, bakılabilir, üzerinde yürünebilir ve hatta ritimleriyle dans edilebilir bir yapıya dönüşüyor. 

Farklı ritimlerin farklı zaman dilimlerine işaret ettiği kronolojik bir okuma yapmak mümkündür. Birkaç katmanı saptamak gerekirse:

a. Eserin ilham kaynağı, Büyük Bergama Sunağı'nın konusu olan Olimpos tanrıları ile yeraltı devleri Gigantların savaşına dair sesler. Birbirine çarpan kılıç, kalkan gıcırtıları, hayvan homurdanmaları.

b. Sunağın Bergama'da inşa edilmekte olduğu zaman aralığına ait sesler, kullanılan aletlerin tıkırtıları, işçilerin birbirlerine seslenişleri.

c. Tapınağın fonksiyonuna uygun şekilde kullanıldığı zaman dilimine ait sesler. Kurban edilen hayvanların bağırtıları, ritüellerde okunan monoton bir ilahi.

d. Tapınağın, bir diş çekilir, bir uzuv vücuttan kopartılır gibi çevresinden soyutlanarak hafızasıyla beraber taşındığı zamana ait sesler. Tapınağın, götürülmek üzere kesilip parçalanmasını hatırlatan takırtılar, mermer blokların yüklendiği lokomotifin raylar üzerinde çıkardığı tekdüze ses.

e. Bergama Stereotip'in Arter'de bulunduğu zamana, şimdiye ait sesler. Yapının terasına çıkınca duyulabilen, eserin sadece bu mekânda çıkardığı ve başka bir mekânda değiştirilerek çoğaltılamayacak seslerin bütünü. 

Bergamalı Attalos Hanedanının Galatlara, başka bir deyişle medeniyetin vahşiliğe karşı kazandığı zaferin nişanıdır. Sunağın kendisi için hususi inşa edilen Bergama Müzesi'nde sergilenmeye başlanması; Nazi hükümetinin, sunağı Aryan medeniyetinin bir simgesi olarak propaganda amaçlı kullanması farklı dönemler olarak değerlendirilmelidir.Nazi hükümeti,Olimpiyat Oyunlarının Berlin'e verilmesinin hemen ardından, oyunların gerçekleşmesine daha üç yıl süre var iken, Büyük Bergama Sunağı'nda görkemli bir gösterinin düzenleneceğini duyurmuştur bile. Ayrıca sunağın planı, mimarlık eğitimi almış dönemin Silahlanma Bakanı Albert Speer tarafından hükümetin gövde gösterilerinin arenası olacak Zeppelinfeld stadyumu için baz alınmış, sunak bu vesileyle bir politik ideoloji doğrultusunda çoğaltılmıştır. İkinci Dünya Savaşı'nın bitiminde Amerikalılar tarafından bir bomba ile havaya uçurulan ikonik Gamalı Haç görüntüsü de Zeppelinfeld'de çekilmiştir. Sunağa atfedilen politik anlamın kökenine inmek elbette güç değildir; Aryan ırkı kendini Olimpos tanrılarıyla özdeşleştirerek bir soy devamlılığı iddiasında bulunurken bir yandan da medeniyetin, medeni bulmadığını ezme eylemini kutsamaktadır.

UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer Bergama'nın, alan tarihi ve kültürel varlıkların, bugünkü halinin korunması kadar, geçmişinin de olabildiğince ihya edilmesi, bu alanlardan izinli izinsiz alınmış, götürülmüş eserlerin ait olduğu yere iadesi konusu, dünya kültür mirasının korunması açısından yeni ve çözümlenmesi gereken bir sorunsaldır. Eserleri yağmalanmış olan ülkelerin bu konuda dünya mevzuatını olumlu değişikliklere zorlamaları gerekmektedir. Saygınlık sanatla kazanılır, kopuk zamanlar arasında bağlar ancak sanat köprüleştirilerek kurulur ve dünya sanatla değişecektir.

Yorumlar (0)
12
parçalı az bulutlu
banner17
Günün Karikatürü Tümü
Günün Anketi Tümü
Bergama İl Olmalı mı?
Bergama İl Olmalı mı?
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 23 63
2. Fenerbahçe 23 57
3. Samsunspor 24 46
4. Beşiktaş 23 41
5. Eyüpspor 24 40
6. Göztepe 23 35
7. Başakşehir 23 33
8. Trabzonspor 23 32
9. Kasımpaşa 24 31
10. Alanyaspor 24 31
11. Rizespor 24 30
12. Antalyaspor 24 30
13. Gaziantep FK 23 29
14. Konyaspor 24 25
15. Sivasspor 24 24
16. Kayserispor 23 24
17. Bodrum FK 24 23
18. Hatayspor 24 13
19. A.Demirspor 24 3
Takımlar O P
1. Kocaelispor 26 55
2. Karagümrük 26 46
3. Erzurumspor 26 44
4. Gençlerbirliği 26 44
5. Bandırmaspor 26 40
6. İstanbulspor 26 39
7. Ahlatçı Çorum FK 26 39
8. Keçiörengücü 26 38
9. Amed Sportif 26 38
10. Boluspor 26 37
11. Ümraniye 26 37
12. Pendikspor 26 37
13. Esenler Erokspor 26 35
14. Sakaryaspor 26 35
15. Ankaragücü 26 34
16. Manisa FK 26 33
17. Igdir FK 26 33
18. Şanlıurfaspor 26 30
19. Adanaspor 26 21
20. Yeni Malatyaspor 26 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 27 64
2. Arsenal 26 53
3. Nottingham Forest 26 47
4. M.City 26 44
5. Newcastle 26 44
6. Bournemouth 26 43
7. Chelsea 26 43
8. Aston Villa 27 42
9. Brighton 26 40
10. Fulham 26 39
11. Brentford 26 37
12. Tottenham 26 33
13. Crystal Palace 26 33
14. Everton 26 31
15. M. United 26 30
16. West Ham United 26 30
17. Wolves 26 22
18. Ipswich Town 26 17
19. Leicester City 26 17
20. Southampton 26 9
Takımlar O P
1. Barcelona 25 54
2. Real Madrid 25 54
3. Atletico Madrid 25 53
4. Athletic Bilbao 25 48
5. Villarreal 25 44
6. Rayo Vallecano 25 35
7. Real Betis 25 35
8. Real Sociedad 25 34
9. Mallorca 24 34
10. Celta Vigo 25 32
11. Osasuna 25 32
12. Girona 25 31
13. Sevilla 24 31
14. Getafe 25 30
15. Espanyol 25 27
16. Leganes 25 24
17. Las Palmas 25 23
18. Valencia 25 23
19. Deportivo Alaves 25 22
20. Real Valladolid 25 15

Gelişmelerden Haberdar Olun

@