Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu ve Türk Cerrahisine Hizmetleri

Çağdaş Türk Cerrahisinin kurucuları:

“Amasyalı Şerefeddin Sabuncuoğlu’ndan Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’ya”

1. Giriş ve Amaç

Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu (1939-2022), Türkiye’de Tıp ve Cerrahi alanında yetişmiş, uluslararası alanda tanınan, sağlık alanındaki hizmetleri ile bulunduğu her yere değer katan, önemli entelektüel bilim insanlarımızdan birisidir (Fotoğraf 1) (1-7).

Fotoğraf 1. Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu (1939 - 15 Nisan 2022).

Doç. Dr. Ragıp Kayar, Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’yu ve hizmetlerini, İstanbul, Vermont (ABD), Ankara ve İzmir’de geçen meslek yaşamı boyunca, cerrahi, hekimlik ve bilimsel çalışmalarını tanıtan, öğrencilik ve asistanlık yıllarındaki anı ve tanıklıklarını da içeren, tarihe not düşen, bilgi yüklü, güzel bir kitap yazmıştır:

“Hocam Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun Modern Türk Cerrahisi ve Yaşamıma Katkıları, İzmir, 2021;158” (Fotoğraf 2) (8).

Geçmişten günümüze, Türkiye’de, tıp bilimine, hastalara, öğrencilere, yetiştirdiklerine, bilimsel yaşama, ‘içinde yaşadıkları topumun sağlık sorunlarını çözmeye’, emekleri, özverileri, hizmetleri ile ‘varlıkları devam eden’ hekimlerimiz, cerrahlarımız ve bilim insanlarımız oldukça çoktur.

Bu değerlerimizden birisi de, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesinin seçkin Öğretim Üyesi (1971-1980) Hocalarımızdan Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’dur.

Doç. Dr. Ragıp Kayar, emek vererek hazırladığı, “kıvrak” zeka pırıltıları taşıyan “ince ayar mizah” katarak değindiği, hastanelerde “yaşanan” ilginç yaşanmışlıklarla, Türk Cerrahi tarihinin bir dönemine ışık tutan değerli kitabında Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu için şunları yazmıştır:

- “Cerrahi Eğitimine, Deneysel Cerrahiye katkıları, ülkemizde saygın bir Cerrahi Dergisi kurup (Ulusal Cerrahi Dergisi/Türk Cerrahi Dergisi)(Fotoğraf 3), 20 yıl editörlük yapması, Meme Kanserinde, ‘Fizyolojik Cerrahi’ kavramı ile bizleri tanıştırmasına tanık olmak, şansım olmuştur.”(8)

Fotoğraf 2. Doç. Dr. Ragıp Kayar’ın “Hocam Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun Modern Türk Cerrahisi ve Yaşamıma Katkıları” adlı kitabı. Bornova, İzmir: Meta Basım, 2021;158”.

Fotoğraf 3. Ulusal Cerrahi Dergisi (Türk Cerrahi Dergisi) (Turkish Journal of Surgery)  ilk sayısı (1985;1(1):-.

Türk Cerrahi Tarihine, bilimsel tıp eğitimi açısından bakarsak, özellikle batıdan aldıkları bilgileri Türkiye’ye getiren,  pek çok “unutulmaz” (yerli, yabancı) değerli cerrahi hocalarımızın, büyük emeklerle ortaya koydukları, öncü ve yenilikçi çalışmaları yanı sıra; özetle, “480 yıl ara ile Anadolu’da doğmuş, iki değerli cerrah hekimin”, bilimsellik yolunda, yaratıkları uzun erimli etki dikkat çekicidir (1-16):

1. Şerafeddin Sabuncuoğlu (1386-1470)

Cerrahi alanında en önemli bilimsel ve kapsamlı (resim, minyatür, çizim içeren) yazılı Türkçe kaynak, Amasyalı Hekim ve Cerrah Şerafeddin Sabuncuoğlu tarafından, 1465 yılında, “eski Anadolu Türkçesi” ile yazılmış olan Cerrahüt’ül Haniyye’dir (9-12).

Endülüslü Zehravi (Abulcasis) (930-1013)’den büyük oranda çeviri olan Cerrahüt’ül Haniyye ile Şerafeddin Sabuncu, Avrupa ile Anadolu arasında “bilim köprüsü” kurmuştur (9-12).

2. Ord. Prof. Dr. Cemil Topuzlu (18 Mart 1866- 25 Ocak 1958)

Türkiye’de çağdaş cerrahinin kuruluşunda, Paris St. Louis Hastanesinde cerrahi eğitim görmüş, 1890 yılında İstanbul’a gelmiş olan Ord. Prof. Dr. Cemil Topuzlu’nun hizmetleri ve liderliği çok önemlidir (13-15). Ord. Prof. Dr. Cemil Topuzlu, İstanbul’da 1909 yılında sivil ve askeri tıbbiyenin birleşmesi ile kurulan İstanbul Tıp Fakültesinin ilk Dekanıdır (16).

Çağdaş tıp eğitimi açısından, 200 öğrenci mikroskopu alarak, “mikroskopik patoloji” eğitiminin, ‘Prof. Dr. Hamdi Suat Aknar ile olabildiğince ‘erken dönemde’ başlamasını sağlamış, tıbbiyelilerin eğitimine ve Türk tıbbının bilimsel ufkunun gelişmesine büyük katkı yapmıştır (16).

Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu,  aynı zamanda Ord. Prof. Dr. Cemil Topuzlu’nun torunu olup, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesini birincilikle bitirmiş (1962), sonra ABD’de Cerrahi eğitim görerek (1963-1969) geldiği Türkiye’de, ‘çağdaş’ anlamda cerrahinin gelişmesine, özellikle “meme kanseri, meme koruyucu cerrahi (modifiye radikal mastektomi), fizyolojik cerrahi / trunküler vagotomi ve drenaj “TV+Dr”, “deneysel cerrahi” konularında yeniliklerin uygulamaya geçmesine, akademik yaşamın güçlenmesine, bilginin topuma yayılmasına liderlik yapmıştır.

Örneğin, 1985 yılında Ulusal Cerrahi Dergisini (Fotoğraf 2) kurarak, Türk cerrahisinin bilimsel anlamda gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur (8).

Ulusal Cerrahi Dergisinin ilk sayısında Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu,  amaçlarını şu sözlerle belirtmiştir (Fotoğraf 4) (17):

- “Bilginin, ona gerek duyanlara ulaşabildiği ve yaygınlaştığı oranda değer ve etkinlik kazandığı gerçeği nedeniyle, tüm Türk Genel Cerrahi uzmanlarının ihtiyaç ve isteklerine göre düzenlemeye çalıştık”.

Fotoğraf 4. Ulusal Cerrahi Dergisinin 1985 yılında yayınlanan ilk sayısında Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu (Editör) tarafından yazılan, “başlangıç” yazısı  (Ulusla Cerrahi Dergisi 1985;1(1):-

Bilim Köprüsü Kuranlar

Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu 1971-1985 döneminde, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesinde görev yaparak, İzmir’de ve Ege Bölgesinde, tıp eğitimine, deneysel cerrahiye, halk sağlığına, üniversiteye, akademik çevreye ve genç kuşak cerrahların yetişmesine önemli hizmetler vermiştir.

Amasyalı Cerrah Şerafeddin Sabuncu’dan günümüze, batı dünyasında, cerrahi alanındaki, teknoloji ve eğitimdeki gelişmelere koşut olarak, Türkiye’de cerrahinin, deneysel cerrahinin ve tıbbın bilimsel anlamda gelişmesi, birçok özverili, paylaşımcı, “yıldız” bilim insanlarının, unutulmaz hizmetleri ve örnek çalışmaları ile günümüze ulaşmıştır. 

İşte bu “yıldız” cerrah ve bilim insanlarımızdan birisi de Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu hocamızdır.

Dünya ile Türkiye arasında “bilim köprüsü” kuran ve yeniliklerin halk sağlığına yansımasını sağlayan, kanser savaşına liderlik yapan, bilimsel değer katan ve “cehaletle” savaşan, bu bilim insanlarımızı anmak, genç kuşaklara tanıtmak, adını yaşatmak görevimizdir.

Amacımız, Doç. Dr. Ragıp Kayar’ın “Hocam Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun Modern Türk Cerrahisi ve Yaşamıma Katkıları” adlı 2021 yılında İzmir’de basılmış olan kitabının (8) ışığında; 

1971 yılından bu yana, yenilikçi, hümanist, girişimci, entelektüel bir bilim insanı olarak tanıdığım Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun, ABD’de eğitim görerek geldiği Türkiye’de, bilim insanı, hekim, eğitici yönleri ile Türkiye’de çağdaş cerrahinin gelişmesine ve halk sağlığına katkılarını incelemek, genç kuşakların ve halkımızın tanımasına, adının yaşatılmasına katkıda bulunmaktır (8,18).

2. Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun Kısa Özgeçmişi (8)

• Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu 7 Nisan 1939 yılında İstanbul’da doğmuştur.
• 18 Nisan 2022 günü İstanbul’da vefat etmiştir  (Fotoğraf 5).
• İstanbul’da Yeni Koleji bitirmiştir.

Fotoğraf 5. Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu için, İstanbul’da yapılan törende, Hacettepe Üniversitesi’nden çalışma arkadaşı (1969-1971), Başkent Üniversitesinin kurucusu Prof. Dr. Mehmet Haberal şunları söylemiştir: -“Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu Hoca ile birlikte çalıştık, ‘ağabey kardeş gibiydik’, vefatı nedeniyle üzüntülerimi paylaşırım.”18 Nisan 2022, www.kanalb.com.tr

Eğitim ve Öğretimi, Görev Yaptığı Yerler (8)

1. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesine girmiş (1956) ve 30 Mart 1962 günü birincilikle bitirmiştir. Prof. Dr. Kemal Alemdaroğlu sınıf arkadaşıdır.

• İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi II. Genel Cerrahi Kliniği Asist. (1 Nisan 1962-1 Eylül 1963).

2. Vermont (Burlington) Üniversitesi (ABD) Tıp Fak. Genel Cerrahi Kliniği, Vermont (Burlington)

• Uzmanlık Eğitimi (1963-1969)
• Genel Cerrahi Uzmanlık eğitimi ( 15 Eylül 1963-30 Haziran 1966)
• Genel Cerrahi Başasistanı (1 Temmuz 1966-30 Haziran 1967)
• Akademik Görevlendirme (1967-1969)
• ABD Board Sınavı Başarısı (1969)

3. Hacettepe Üniv. Tıp Fak. Genel Cerrahi AD (Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın daveti) (1969).

• Doçentlik (1969-1970) (5,18).

4. Ege Üniversitesi Tıp Fak. G. Cerrahi AD (Prof. Dr. Sermet Akgün’ün daveti) (1972) (20).

• Profesörlüğe yükseltilme (1976).
• Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Deneysel Cerrahi Laboratuvarı (Kurucu Başkan) (1973-1985).
• Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Yönetim Kurulu Üyesi (1974-1976).
• Ege Üniversitesi Senato Üyesi (1977-1980).

5. Marmara Üniv. Tıp Fakültesi (8, 18)

• Dekan Yardımcısı (1985-1987), Cerrahi Bölüm Başkanı (1985-1987)
• Kurucu Başhekim (1985-1987)

6. İstanbul Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü (1987-2006) (18).
7. İstanbul Amerikan Hastanesi (1987-2006) (18)
8. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı (2006-2022)
9. Başkent Üniversitesi İstanbul Hastanesi (2006-2022)

• Ulusal Cerrahi Dergisi (Kurucu, Editör) (1985-2005).
• Ulusal Cerrahi Derneği Kurucu Yönetim Kurulu Üyeliği (1984-1998).
• Ulusal Meme Hastalıkları Kongresi (Düzenleme Kurulu Başkanı) (1995)

3. Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun Türkiye’ye Getirdiği Yenilikler

1. Fizyolojik Cerrahi, daha sınırlı cerrahi girişim ile daha iyi sonuç alınması

• Fizyolojik Cerrahi kavramı, Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu tarafından Türkiye’ye getirilmiştir.
• Peptik ülserde, klasik “mide rezeksiyonu” yerine, “vagotomi, trunculer vagotomi-drenaj” yöntemi uygulanması (8)
• Mide-on iki parmak barsağı inatçı peptik ülserlerinde; pilor sitenozu (pilor darlığı) gelişirse; 
• Bu hastalarda, “vagotomi-drenaj” yöntemi ile “vagus sinirine kesi” yapılır.

• (Önceden yapılmakta olan, mide rezeksiyonu “cerrahi çıkarılması” yerine uygulanıyor).
• (Güncel olarak, asit azaltıcı ilaçlar, Helicobacter pylori varsa, bunların “yok edimi” yapılıyor) (19,20).

2. Meme Kanserinde, “organ koruyucu” cerrahi (Fotoğraf 6,7) (21-23).
3. Safra kesesi tıkanma sarılıklarında; Cerrahi girişim öncesi (preop), hastaya sıvı ve elektrolit verilerek, cerrahi sonrası (postop) “böbrek yetmezliğini” önleme (8).
4. Damar cerrahisi uygulamaları (Kan dolaşımını engelleyen tıkaçların çıkarılması; embolektomi, femoro-popliteal baypas) (8).

Fotoğraf 6. Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu: Meme kanseri öldürücü kanser tipi olmaktan çıktı. Karar Gazetesi 30/03/2019

4. Kitaplar

1. Topuzlu C (Ed). Meme Kanseri (Ayın kitabı). Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi yayını, No:25, Bornova, İzmir: EÜ Matbaası, Ocak 1980;134 (Fotoğraf 7)(21).  
2. Topuzlu C. Meme kanserinin güncel cerrahi tedavisi. Meme Patolojilerinin Tanı ve Tedavisinde Gelişmeler (Sevinç E, Ed). Sevgi Hast. Bilim-Araş Kurulu, Ankara: Mine Ofset, 1996;74-81(22).
3. Topuzlu C. Meme Koruyucu Cerrahi ve Endikasyonları. Meme Kanseri (Topuzlu E,ed), İstanbul Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Yayınları No:3, İstanbul, 1997; 255-261 (23).
4. “80 yıllık hatıralarım; Ord. Prof. Dr. Cemil Topuzlu” kitabının yayına hazırlanması, 2002 (13).

Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu, dedesi Ord. Prof. Dr. Cemil Topuzlu’nun “İstibdad, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Devirlerinde, 80 Yıllık Hatıralarım, İstanbul, 2002;280” kitabını yayına hazırlamıştır (Fotoğraf 8) (13,14).

Fotoğraf 7. Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun Editörlüğünü yapmış olduğu, Meme Kanseri konusundaki bilimsel kitap (1980).

Fotoğraf 8. Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun yayına hazırladığı, , dedesi Ord. Prof. Dr. Cemil Topuzlu’nun “İstibdad, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Devirlerinde, 80 Yıllık Hatıralarım, İstanbul, 2002;280” kitabı.

5. Yayınlar

6. Üyesi Olduğu Dernekler (18)

7. Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun Kazandığı Ödüller ve Fonlar (8,18)

8. Sonuçlar

• Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu, yaşamı boyunca, eğitim ağırlıklı ve disiplinli bir çevrede, gerek Türkiye’de, gerekse ABD’de, en iyi biçimde sosyal ve bilimsel eğitim alarak yetişmiş, gittiği her yere katkı yapmış, “değer” katmış, entelektüel bir cerrah ve bilim insanıdır.

Deneysel Cerrahi ve Öğrenci ve Asistan Eğitimi

• ABD’deki eğitimi sırasında iki konuda özellikle öne çıkmıştır: Deneysel Cerrahi ve Eğitim.
• Diğer yetenekleri ve özellikleriyle, ABD’de ve Türkiye’de aranan bir bilim insanı olmuştur.
• ABD’deki Vermont Üniversitesinin “önerdiği iyi koşullarına” karşın, “memleketine hizmet etme güdüsü”, “vatan özlemi” duyduğu anlaşılan Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu, 1969 yılında, Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın “isteği” üzerine, Ankara, Hacettepe Üniversitesine gelmiştir.

Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu o günleri şöyle anlatmaktadır:

-“Sonuçları Türk Tıp Cemiyeti Mecmuasında yayınladık. Bu makale Haberal’ın ilk yayını oldu.”

Mobilite: Çok Sayıda Üniversitede Görev Yapmıştır

• Tüm bu olağanüstü iyi koşullara karşın, “özgür kişiliğinin” etkisi ile olsa gerek, Türkiye’de görev yaptığı dönemde, değişik üniversitelerde görev almış, “mobilite” yapmaktan geri kalmamıştır:

İstanbul Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, İÜ Onkoloji Enstitüsü, İstanbul Amerikan Hastanesi, Başkent Üniversitesi.

•  Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu, gittiği yerlerde, bilgisini cömertçe paylaşmış, yeniliklerin uygulanması ve halk sağlığına yansıması açısından önemli katkılar sağlamıştır.
• Öğretim Üyelerinin “mobilite” göstermesi, güncel Avrupa Üniversite Reformu ilkelerinin en önemlilerinden birisidir (24-27).

Fizyolojik Cerrahi

• Türkiye’de özellikle Fizyolojik Cerrahi, Organ koruyucu cerrahi, “minimal invaziv cerrahi”, peptik ülserde “trunculer vagotomi-drenaj”, “organ ve dokuya saygılı cerrahi”, “meme koruyucu cerrahi” (21-23) ile Deneysel Cerrahi ve Türk Cerrahi Dergisinin yayın yaşamına girmesinde liderlik yapmıştır (8,17).

Türk Cerrahi Dergisi (1985)

• Türkiye’de Türk Cerrahi Dergisi (8,17) ve diğer bazı dergilerin “Meme Hastalıkları Özel Sayıları” yayınlanmasında etkili olmuştur (28,29).
• Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu, yaşadığı çevrede önemli izler bırakmış, öğrencileri ve asistanları ile yaşam boyu süren dostluklar kurmuş, onlar üzerinde unutulmaz olumlu etkiler yapmıştır.
• Böylece, Türkiye’de bilimsel yaşamın gelişmesine, entelektüel bilim insanlarının yetişmesine liderlik yapmıştır.

Arkadaşları ve Öğrencilerinin Notları

Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun, çoğunu tanıdığım, öğrencileri ve arkadaşlarının, Türkiye’de cerrahinin, deneysel cerrahinin, fizyolojik cerrahinin, bilimsel ve entelektüel yaşamın gelişmesine yapmış olduğu katkıyı ve değeri belirten bazı bilgi notları aşağıda özetlenmiştir (8):

1). Prof. Dr. Avni Aktuğ (1928-2011) (Gastroenterolog), Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin “ilkeli” ve sevilen öğretim üyesi Hocamız, Doç. Dr. Ragıp Kayar’a, “idealist”, “üstün özellikli” ve “erdemli” bir bilim insanı olan Cemalettin Topuzlu ile ilgili şunları söylemiştir:

2) Prof. Dr. Ali Menteş (1950-2000) ve Doç. Dr. Ragıp Kayar, Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun asistanlarından olup, Hocaları ile ilgili ortak görüşleri şöyledir:

3) Prof. Dr. Ahmet Çoker, “ her zaman sorgulayıcı, güncel, gerçekçi, akılcı” olarak tanımladığı Hocası Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’dan aldığı derslerin önemlilerinden birisini şöyle açıklamıştır:

4) Prof. Dr. Rahmi Zeybek, Hocası Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’dan öğrendiklerini şöyle özetlemiştir:

5) Opr. Dr. Ceyhun İrgil, Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun Türk bilimsel ve hastaların sosyal yaşamına önemli bir katkısına aşağıdaki satırlarla dikkati çekiyor:

6) Op. Dr. Ahmet Arıkan, asistanlık yıllarında “bilgili, titiz, sorumlu” bir Cerrah modeli olarak gördüğü Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun; eğitim için Tokyo Tıp Fakültesine giderken, kendisine gösterdiği desteği anımsatarak, şöyle yazmıştır:

7) Prof. Dr. Kemal Alemdaroğlu (İÜ Rektörü, 1997-2004), İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Deney Hayvanları Laboratuvarında, Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu sayesinde Doçentlik tezini (1972), köpekler üzerinde yaptığını yazmaktadır.

8) Op. Dr. Savaş Selçuk, Hocası Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu için, şunları yazmıştır (18):

Sonuç olarak, Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu, son yüzyılda Türkiye’de çağdaş tıbbın ve cerrahinin kuruluş ve gelişmesinde emeği geçmiş, tıp eğitimi, deneysel cerrahi, fizyolojik cerrahi ve meme kanseri cerrahisine değer katmış; dede Ord. Prof. Dr. Cemil Topuzlu’dan, torun Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’ya uzanan çizgide, insanlığa, Türkiye’ye, halk sağlığına ve bilime hizmet aşkının simgesi ve yıldızları olarak, Türk Tıp Tarihine adlarını yazdırmışlardır. 

------------------------

Kaynaklar

1. Yaycıoğlu A. Prof. Dr. Ahmet Yaycıoğlu (Ulusal Cerrahi Derneği Kurucusu). Ulusal Cerrahi Dergisi 1985;1(1);.
2. Sarıbeyoğlu K. In Memorium: Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu. Turk J Surg 2022; 38 (2): VIII-IX.
3. Ceylan İ. Türklerde Cerrahinin Gelişimi. Türk Cerrahi Derneği Yayınları. Ankara: Tuna Matbaacılık, Aralık 2012.
4. Ataç A. 19.Yüzyılda Türkiye’de Cerrahinin Gelişimi ve Op. Dr. Cemil Topuzlu Paşa. Ankara Üniv. Osmanlı Tarihi Araş. ve Uygul. Merk. Derg. (OTAM) 2004;16(16):66-76.
5. Sayek İ, Yorgancı K. Hacettepe Ü. Tıp Fak. Genel Cerrahi AD. Turkish Journal of Surgery, 2007;23(3): 121-124.
6. Baskan S, Akata O, Ceylan İ, Kadıoğlu Y, Ataç A (Eds) (Terzi C TCD Bşk). Türk Cerrahi Derneği Tarihçesi. Türk Cerrahi Derneği Yayınları. Ankara: Miki Matbaası, 2010.
7. Bilsel Y, Bektas H, Tilki M. The Impact of Western Physicians on the Modernization of Turkish Surgery and Medicine, 1827–1936. World Journal of Surgery, 2010;34(9):2240-2246.
8. Kayar R. Hocam Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu’nun Modern Türk Cerrahisi ve Yaşamıma Katkıları, İzmir: Meta, 2021;158.
9. Canda, M. Şerefettin. “Türkiye’de Nöropatolojinin Gelişimi ‘Dünden Bugüne”, Türkiye Ekopatoloji Dergisi 2005; 11(3):97.
10. Canda MŞ. Amasyalı Şerafaddin Sabuncuoğlu’nun ve Cerrahiyetü'l-Haniyye'nin (1468) Tıp Alanında, Türkçenin Yazılı Kaynakları Açısından Önemi. Ajans Bakırçay (İzmir), 18.10.2022,
11. Canda MŞ. Şerefeddin Sabuncuoğlu ve Amasya Darüşşifası Kongre (15-18 Ekim 2014). Ajans Bakırçay (İzm), 05.12. 2022.
12. Efe Gençel Z. Şerefeddin Sabuncuoğlu, Cerrahiyetü'l-Haniyye, Hazırlayan: İlter Uzel, (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını 1992), 2 Cilt. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi/Journal of Oriental Scientific Research (JOSR) 2019; 11(2):1058-1062.
13. Topuzlu C (Cemil), İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım, İstanbul: Güven Basım, 1951;294 (Topuzlu C ‘Cemil’ Topuzlu C ‘Cemalettin’ ,Yayına Haz.  İstibdad, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Devirlerinde, 80 Yıllık Hatıralarım (Ord. Prof. Dr. Cemil Topuzlu), İstanbul, 2002;280.
14. Topuzlu C. Ord. Prof. Dr. Cemil Topuzlu (1866-1958). Anadolu Kardiyoloji Dergisi 2012;12(4);374.
15. Baskan, S. The great leader of Turkish surgery is 90 years old. Turkish Journal of Surgery, 2019;35(4), 241.
16. Canda MŞ. Türkish Pathology History I. Nobel Kitabevi. İstanbul, 2022.
17. Topuzlu C (Cemalettin). Editör’den. Ulusal Cerrahi Dergisi 1985;1(1):-
18. Selçuk S. Prof. Dr. Cemalettin Topuzlu (Vefat Etti). Sağlık Dünyası 15.04.2022.
19. Kayar R, Topuzlu C, Özbal O, Akgün S. İleri derecede stenoz yapmış duodenal ülserlerde vagotomi drenajla alınan geç sonuçlar. 2. Türk Gastroenteroloji Kongresi (5-8 Ekim 1977, Ankara). Bildiri Özetleri Kitabı, 1977;52.
20. Sungurtekin A, Avar B, Kılıç Y, Güven H,  Kamalı S. Selektif vagotomi, kr. duodenal ülser. Kartal Eğ, Araş Klin 1990;1(2):18.
21. Topuzlu C (Ed). Meme Kanseri (Ayın kitabı). Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi yayını, No:25, Bornova, İzmir: EÜ Matbaası, Ocak 1980;134 (Fotoğraf 7). 
22. Topuzlu C. Meme kanserinin güncel cerrahi tedavisi. Meme Patolojilerinin Tanı ve Tedavisinde Gelişmeler (Sevinç E, Ed). Sevgi Hast. Bilim-Araş Kurulu Yayını, Ankara: Mine ofset, 1996;74-81.
23. Topuzlu C. Meme Koruyucu Cerrahi ve Endikasyonları. Meme Kanseri (Topuz E,ed), İstanbul Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü Yayınları No:3, İstanbul, 1997; 255-261.
24. Canda MŞ. Avrupa Üniversite Reformu. Medimagazin [427 - 13.04.2009 Pazartesi]. https://www.medimagazin.com.tr/authors/mserefettin-canda/tr-avrupa- universitereformu-72-98-1993.html
25. Canda MŞ. Avrupa Üniversite Reformu İle İlgili Güncel Çalışmalar. Medimagazin [435 - 08.06.2009]. https://www.medi magazin.com.tr/authors/mserefettin-canda/tr-avrupa-universite-reformu-ile-ilgili-guncel-calismalar-72-98-2070.html
26. Canda MŞ. Geleceğin Üniversiteleri-I. Medimagazin [456 - 09.11.2009 Pazartesi]. https://www.medimagazin. com.tr/authors/ mserefettin-canda/tr-gelecegin-universiteleri I-72-98-2191.htm.
27. Canda MŞ. Geleceğin Üniversiteleri-II. Medimagazin [460- 14.12.2009 Pazartesi]. https://www.medimagazin.com.tr/authors/ mserefettin-canda/tr-gelecegin-universiteleri II-72-98-2237.html
28. Kayar R. (Konuk Editör). Meme hastalıkları, Özel Sayı. Ulusal Cerrahi Dergisi 1995;
29. Kayar R. Türkiye’de tıp dergilerinin meme hastalıkları özel sayıları. Türkiye Ekopatoloji Dergisi 1999; 5(3-4): 131-132.