“Dikili’de İskan faaliyetlerini başlatan Kaptan İsmail Bey”
OSMANLI ARŞİV BELGELERİNDE DİKİLİ - 1
2008 yılında “Dikili ve Köylerindeki Türk Anıtları” isimli tezimin kabulünden sonraki yaz İstanbul'da 'Osmanlı Arşivleri'nde çalışmayı devam ettirmek amacıyla bir süre Dikili ve özellikle de Çandarlı ile ilgili bir dizi araştırmada bulundum. 290 adet belge derleyip İzmir'e geri döndüm. Belirli aralıklarla Dikili'nin yerel genç tarihçisi hocamız Murat Solmaz ile belgeler üzerine çalışmalarda bulunduk. Pek çok konuda bize yol gösteren belgelerin, kendisinin de ricasıyla Ajans Bakırçay’da belirli bir tema altında yayınlamasına karar verdik.
Gazetenin her sayısında görebileceğiniz Dikili ve Çandarlı'nın tarihini aydınlatabilecek bu yazıları siz okuyucularımızla paylaşacağız. Bu noktada makalelerimizin ilkini “Çandarlı Liman Reisi Kaptan İsmail Bey” temasıyla sizlerle paylaşmak istedik.
Kaptan İsmail Bey Dikili'ye Atanmadan Önceki Bir Belge
Dikili'nin tarihinde önemli bir yere sahip olan İsmail Bey'in Padişah tarafından 1867 (H. 1283/1284) yılında Dikili liman reisliğine atandığı biliniyor. Kendisinin atandığı o tarihte 1862/1863 (H. 1278) tarihli bir belgede Dikili, bugün Altınova olan Ayazmend'e bağlı bir köy şeklinde geçiyor. İsmail Bey'in atandığı bu tarihlerde yine burasının köy olması mümkün. Çünkü 1880 (H. 1297) tarihli bir belge, doğrudan Dikili'nin nahiye yapılması hakkındadır. Bu belgede Dikili'nin artık Bergama'nın iskelesi şeklini alan bir nahiye olduğu bilgisi vardır. Şimdi ilk belgeye odaklanırsak, İsmail Bey gelmeden önce buranın bir köy olduğu, onun gelmesinden 13 yıl sonra ise Dikili'nin nahiye dönüştürüldüğü görülüyor.
Nahiye olmasından sora artık Dikili daha yoğun bir şekilde Osmanlı Arşivinde görülmeye başlanıyor ve bu tarihten sonra hızlı bir imar faaliyeti gündeme geliyor. İlk telgraf binası 1881 (H. 1297) yılında inşa ediliyor. Bu tarihten üç yıl sonra 1884 (H. 1301) tarihli belgede ise hükümet konağı, hapishane, iskele, yol ve çeşitli imar çalışmalarının yapılması konusu geçiyor. Buna mukabil aynı yıla ait bir diğer belgede iskele inşasına ait çalışmalara başlanması ve bununla ilgili bir mimari proje hazırlanmasıyla ilgili...
Kaptan İsmail Bey Camisi
1884 (H. 1301) tarihli belgenin tam anlamıyla faaliyete geçmesi yine belgelere göre yıl yıl çeşitli yapıların inşasıyla devam ediyor. Burada bir virgül koymak gerekiyor. Çünkü Kaptan İsmail Bey kendi adını verdiği camiyi 1884/1885 (H. 1302) yılında inşa ettiriyor. Caminin inşasına ait belgelere rastlanmaması yapının acilen inşa ettirilmiş olabileceğini gösteriyor. Yapı yakından incelendiğinde, dört parça mermer levha üzerinde gayet estetik bir kitabe grubu görülüyor. Kitabelerde özellikle vurgu yapılan konu bu cami ile nahiyenin İslamlaştırıldığıdır. Bu eserden sonra 1885/1886 (H. 1303) yılında Gümrük İdaresi Binası, 1886/1887 (H. 1304) 'te hükümet konağının inşasının gündeme gelmesi görülüyor.
1886/1887 (H. 1304)'de iki belge Kaptan İsmail Bey'in büyük bir ihtimalle bu faaliyetlerine istinaden bir ödüle layık görüldüğü anlatıyor. Belgelere göre İsmail Kaptan, Sultan II. Abdülhamid tarafından 4. ve 5. rütbelerden Mecidiye madalyasıyla onurlandırılmaya layık görülmüştür. Büyük bir ihtimalle caminin ve gümrük binasının inşası sonrası faaliyetlerinin Sultan tarafından takdir edilmesini sağlamıştır.
Bu yazımızda kısaca Kaptan İsmail Bey hakkında bilgi vererek Osmanlı Arşivlerinden elde ettiğimiz belgeler ışığında imar sürecini kısaca anlattık. Bir dahiki konumuz İsmail Bey'in devam ettirdiği faaliyetleri veya bu özetlediğimiz yapıları detaylandırmak olacaktır.
Son Not: İsmail Bey Camisi ile bağlantılı olarak 1887/1888 (H. 1305) tarihli bir grup belgede caminin minaresinin ve mektebin yapımı ile bu yapılara eklenecek kitabelerin yapımları anlatılmaktadır.
-------------------------------------------------
Osmanlı Arşivleri'nde Dikili ve çevresi (Bergama - Çandarlı)
Bu çalışma; Ajans Bakırçay Gazetesi bünyesinde kurulan ‘Tarih Araştırmaları Çalışma Gurubu’ tarafından yapılmaktadır.
Proje Koordinatörleri: Tarihçi-Yazar Murat Solmaz - Gazeteci Oben Ulu
Belgelerin sunumu: Sanat Tarihçisi Dr.Çağlayan Hergül
Osmanlı Arşivleri Belgeleri Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı'ndan edinilmiştir...
Çalışma Bergama Ticaret Odası tarafından desteklenmektedir...
-------------------------------------------------
YASAL UYARI:
© Copyrigth ajansbakircay.com tüm hakları saklıdır. ajansbakircay.com sitesinde yer alan bütün tasarım ve düzenlemelerin telif hakları; 5846 numaralı telif hakları yasası ile korunmaktadır. Bunlar ajansbakircay.com'un yazılı izni olmaksızın ticari olarak herhangi bir şekilde kopyalanamaz, dağıtılamaz, değiştirilemez, yayınlanamaz. İzinsiz ve kaynak belirtilmeksizin kopyalama ve kullanımı yapılamaz.
-------------------------------------------------
Bergama İl Olmalı mı?
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Galatasaray | 28 | 71 |
| 2. Fenerbahçe | 28 | 68 |
| 3. Samsunspor | 29 | 51 |
| 4. Beşiktaş | 28 | 48 |
| 5. Eyüpspor | 29 | 47 |
| 6. Başakşehir | 28 | 42 |
| 7. Göztepe | 28 | 39 |
| 8. Gaziantep FK | 28 | 39 |
| 9. Kasımpaşa | 29 | 39 |
| 10. Antalyaspor | 29 | 39 |
| 11. Trabzonspor | 28 | 36 |
| 12. Konyaspor | 29 | 34 |
| 13. Rizespor | 28 | 34 |
| 14. Bodrum FK | 29 | 33 |
| 15. Kayserispor | 28 | 33 |
| 16. Sivasspor | 29 | 31 |
| 17. Alanyaspor | 29 | 31 |
| 18. Hatayspor | 28 | 19 |
| 19. A.Demirspor | 28 | -2 |
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Kocaelispor | 33 | 66 |
| 2. Karagümrük | 33 | 59 |
| 3. Gençlerbirliği | 33 | 57 |
| 4. Erzurumspor | 33 | 55 |
| 5. Bandırmaspor | 33 | 55 |
| 6. İstanbulspor | 33 | 52 |
| 7. Keçiörengücü | 33 | 48 |
| 8. Boluspor | 33 | 48 |
| 9. Iğdır FK | 33 | 48 |
| 10. Esenler Erokspor | 33 | 48 |
| 11. Ahlatçı Çorum FK | 33 | 48 |
| 12. Amed Sportif | 33 | 48 |
| 13. Ümraniye | 33 | 47 |
| 14. Pendikspor | 33 | 45 |
| 15. Sakaryaspor | 33 | 42 |
| 16. Ankaragücü | 33 | 38 |
| 17. Manisa FK | 33 | 38 |
| 18. Şanlıurfaspor | 33 | 37 |
| 19. Adanaspor | 33 | 27 |
| 20. Yeni Malatyaspor | 33 | -21 |
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Liverpool | 31 | 73 |
| 2. Arsenal | 31 | 62 |
| 3. Nottingham Forest | 31 | 57 |
| 4. Chelsea | 31 | 53 |
| 5. Newcastle | 30 | 53 |
| 6. M.City | 31 | 52 |
| 7. Aston Villa | 31 | 51 |
| 8. Fulham | 31 | 48 |
| 9. Brighton | 31 | 47 |
| 10. Bournemouth | 31 | 45 |
| 11. Crystal Palace | 30 | 43 |
| 12. Brentford | 31 | 42 |
| 13. M. United | 31 | 38 |
| 14. Tottenham | 31 | 37 |
| 15. Everton | 31 | 35 |
| 16. West Ham United | 31 | 35 |
| 17. Wolves | 31 | 32 |
| 18. Ipswich Town | 31 | 20 |
| 19. Leicester City | 31 | 17 |
| 20. Southampton | 31 | 10 |
| Takımlar | O | P |
|---|---|---|
| 1. Barcelona | 30 | 67 |
| 2. Real Madrid | 30 | 63 |
| 3. Atletico Madrid | 30 | 60 |
| 4. Athletic Bilbao | 30 | 54 |
| 5. Villarreal | 29 | 48 |
| 6. Real Betis | 30 | 48 |
| 7. Celta Vigo | 30 | 43 |
| 8. Real Sociedad | 30 | 41 |
| 9. Rayo Vallecano | 30 | 40 |
| 10. Mallorca | 30 | 40 |
| 11. Getafe | 30 | 39 |
| 12. Sevilla | 30 | 36 |
| 13. Osasuna | 30 | 35 |
| 14. Valencia | 30 | 34 |
| 15. Girona | 30 | 34 |
| 16. Espanyol | 29 | 32 |
| 17. Deportivo Alaves | 30 | 30 |
| 18. Leganes | 30 | 28 |
| 19. Las Palmas | 30 | 26 |
| 20. Real Valladolid | 30 | 16 |
Büyük bir ilgi ile takipçisi olacağım.