Dikili Siyasi Tarihi ve Belediye Başkanları - 2

DİKİLİ SİYASİ TARİHİ VE BELEDİYE BAŞKANLARI 2

SENİHA TINAY 1963-1969

1961 senesine geldiğimizde Demokrat Parti geleneğini devam ettiren Adalet Partisi, Türk siyasetine ‘merhaba’ dedi. Adalet Partisi, Dikili’de kısa sürede siyasi örgütlenmesini tamamlamıştı. Demokrat Partili eski yöneticilerin yanında yeni yüzler de partiye güç vermişti.

1963 yerel seçimlerine gelindiğinde AP ve CHP arasında seçimin çetin geçeceği anlaşılıyordu. Adalet Parti, Mithat Tınay’ı tekrar aday göstermek istiyordu. Ancak, 1961 Anayasası ile yenilenen seçim sisteminde bir kanun maddesi Mithat Tınay’ın adaylığını etkiledi. Bu yeni uygulama seçimlerde aday olacak kişilerin belediye ile ticaret yapmaması gerekiyordu. Mithat Tınay, belediye mutemedi ve aynı zamanda ticaretle uğraşan bir kişiydi. Parti ileri gelenleri bu durumu değerlendirerek yeni bir aday arayışına giriştiler. Fahri Cömert, Sedat Tung ve Baki Özay’a teklif götürüldü. Ancak bu kişilerde teklifi kabul etmeyince Mithat Tınay’ın eşi Seniha Tınay ikna edilerek belediye başkan adayı ilan edildi.

Türkiye Genelinde, AP, CHP, YTP, CKMP, MP ve TİP seçimlere katılırken Dikili yerelinde 1963 seçimlerinde Adalet Partisi’nden Seniha Tınay, Cumhuriyet Halk Partisi’nden Fahri Önlü, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’nden Fransızca öğretmeni Ahmet Ellezoğlu, Adalet Partisi’nden istifa ederek bağımsız aday olan Halil Ataol aday oluyordu.

Seniha Tınay 2220 olan seçmenin 1487’sinin oyunu alarak belediye başkanı seçildi. Seniha Tınay’ın belediye başkanı seçilmesinin çok daha önemli bir anlamı vardı. Türk demokrasisinde 1930 yılında Artvin İli Yusufeli beldesinde ilk kadın belediye başkanı seçilen Müfide İlhan’dan sonra seçilmiş ikinci kadın belediye başkanı Seniha Tınay olmuştur.

Seniha Tınay’ın belediye başkanlığı döneminde ilk çalışmalarından biri en çok kullanılan yolların kozak taşı kullanılarak düzenlenmesi oldu. Ulaşımla ilgili çalışmalar ilk yılında öncelikli oldu. Günümüzde Sağlık Ocağı ile Kaymakamlık Lojmanı arasında Ayvalık-Bergama-Dikili arasında çalışan dolmuşlar için küçük bir garaj oluşturulmuştu.

Dikili’nin o yıllarda sosyal yapısı kendine özgü dar imkânlar çerçevesinde anlatılabilir. Mithat Tınay’ın başkanlığı döneminde eksikleri olmasına rağmen yapımı tamamlanan yeni belediye binası günümüzde Kültürevi, Zabıta ve Kütüphanenin bulunduğu binaydı. İçerisinde pasajı da bulunan bu binada toplantı salonu ve belediye birimlerine ait odalar bulunuyordu. Bu binanın alt katında Hasanaki’nin Sineması olarak bilinen, sahnesi ve locaları olan güzel bir sinema vardı.

Seniha Tınay’ın Başkanlığının ilk yılında 1954’de ilk defa kazıkları çakılan ama bir türlü ödenek gelmeyince zarar gören liman çalışmasıda sonuca kavuşuyordu. 1963-1964 yıllarında beton atılmaya başlanmış ve 1965 yılında Dikili Limanı tamamen hizmete açılmıştır. Limanın belediye tarafından işletilmeye başladığı yıl ise 1961 yılıydı.

Seniha Tınay belediye bütçesinin sınırlı olmasından dolayı bir çok çalışmayı İller Bankası’ndan alınan kredilerle gerçekleştirmiştir. Seniha Tınay zamanında elektrik kullanımı da yaygınlaşıyordu. Çok sık elektrik kesilebiliyordu. Sık sık onarım yapılıyordu. Hatta bu onarımlar sırasında belediye personeli olan Kumru Kemal lakaplı Kemal Bircan talihsiz bir kaza sonucu hayatını kaybetmişti.

Günümüzde Milli Eğitim Müdürlüğü’nün karşısına Örs Ticaretin bulunduğu yerde bir İtalyan Şirketi’ne ait elektrik dinamosu vardı. Bir yangında zarar görmüş ve onun üzerine Ulu Köşk olarak bilinen taş bina yapılarak yeni elektrik santrali burası olmuştur. 1967’de göreve başlayan Kaymakam Nureddin Yılmaz ile birlikte Köy yollarının büyük bölümü tamamlanmış ve köylere de elektrik getirilmişti.

60’lı yılların ortalarından itibaren Adalet Partisi, Sovyet Rusya’nın desteği ile petrol rafineleri açıyordu. İzmit’den sonra İzmir sınırları içinde de bir petrol rafinerisi açma fikri belirince Süleyman Demirel, kurmayları ile birlikte alan araştırmasına çıktı. Aliağa ve Dikili petrol rafinerisi için en uygun iki ilçeydi. Çünkü hem İzmir kent merkezinden uzaktı hem de limanları vardı bu ilçelerin. Süleyman Demirel’in 1967 yılındaki bu gezi sırasında Dikili’ye geldiğini görmekteyiz. Kıroba yolunun açılışını da yapan Süleyman Demirel’in ala araştırması sırasında köylülerden toprak yapısı ile ilgili bilgiler toplaması dikkatlerden kaçmadı. Ancak tetkikler sonucunda Aliağa’nın rafineri kurulması için daha uygun olduğu kararlaştırıldı. 1968’de başlayan çalışmalar 1972 yılında tamamlanmış ve Tüpraş Rafinerisi Aliağa’da hizmete girmiştir.

SENİHA TINAY 1968-1973

1968 Seçimleri öncesinde genel yoklama seçimin Adalet Partisi lehine kazanılacağını gösteriyordu. Dikili’de Adalet Partisi içinde iki aday öne çıkıyordu. Celal Eleviş ve Seniha Tınay arasında yaşanan ön seçimde 2 oy farkla Seniha Tınay Adalet Partisi adayı olurken, Cumhuriyet Halk Partisi’nde ise Mehmet Kasapoğlu aday olmuştu.

Ülke genelinde A.P. seçimleri kazanırken, üç büyük şehir ile birlikte 681 belediye A.P.’li adaylarca kazanılıyordu. Dikili’de de benzer bir tablo yaşandı ve Seniha Tınay 1084 oyla seçimleri ikinci defa kazanıyordu.

Seniha Tınay’ın ikinci döneminde de çalışmalar devam etti. Artık elektriksiz köy kalmamış, şehir hamamı yapılmış ve sokakların temizliğine, çevre düzenlemelerine önem verilmiştir. Temizlik ekipleri daha da artırılarak yukarı mahallelerde çöplerin toplanmasına önem verilmiştir.

İlçe genişlemeye başladıkça, ihtiyaçlarda aynı oranda arttı. Belediye mezbahası artık şehir içinde kalmıştı. (Günümüzde Yakamoz kumsalının başlangıç noktasında ilçe mezbahası vardı) Bu dönemde Bademli Yolu’nda yeni bir bina yapılarak mezbaha buraya taşındı. 1970’li yıllarda halen ilçe içinde bulunan su kuyularından su ihtiyacı karşılanıyordu. Şehrin çeşitli noktalarında da çeşmeler vardı. Bu dönem çeşme sayılarının artırılması sağlandı. Atatürk meydanında bir de tulumba vardı. Ayrıca sokak aralarında içme suyu da satılıyordu.

1968 yılından 1973 yılına kadar çalışmalarını sürdüren Seniha Tınay’ın meclis üyeleri ile uyumlu bir çalışma ortamı sağladığını görmekteyiz.

SENİHA TINAY 1973-1977

9 Aralık 1973’te gerçekleştirilen 1973 yerel seçimleri, 12 Mart askeri müdahalesinden sonra yapılan ilk yerel seçimler olması bakımından, Türk toplumunun siyasi yaşamında büyük önem taşır. Başta Ankara, İstanbul, İzmir, Adana, Eskişehir olmak üzere toplam 33 ilde CHP, 22 ilde AP, 3 ilde MSP, 1 ilde DP ve 8 ilde Bağımsız adaylar belediye başkanlıklarını kazanmışlardır.

1973 Yerel Seçimleri’nde Dikili’de bir ilk yaşandı. İlk defa bağımsız bir aday seçimleri kazanıyordu. Kazanan isim 3. defa Seniha Tınay’dı.

Adalet Partisi’nin seçim öncesinde yaptığı aday yoklamasında Celal Eleviş partililerin büyük desteğini aldı. Seniha Tınay bu gelişmenin ardından bağımsız olarak başkanlığa aday olduğunu açıkladı. Adalet Partisi, CHP’nin oylarını artırdığı dönemde ortaya çıkan bu durumdan memnun kalmadı.

CHP’den Mustafa Ali Sarıçoban ve sağ oyların bölünmesine neden olan Demokrat Parti adayı Fikret Zeytincioğlu, Milli Selamet Partisi adayı Mehmet Taygan seçimin diğer adaylarıydı ve seçimin ilk defa çok aday arasında geçeceği bir seçime gidiliyordu.

1973 Yerel Seçimleri Dikili’de oyların bir birine çok yakın olduğu ve kimsenin sonucu tahmin edemediği bir seçimdi. CHP adayı Mustafa Ali Sarıçoban 768 oyda kalırken, Adalet Partisi’nin korktuğu başına geldi ve Celal Eleviş 424 oyda kaldı. Demokrat Parti adayı Fikret Zeytincioğlu 306 oy alırken seçimi kazanan Bağımsız Aday Seniha Tınay, o güne şahitlik etmiş birçok yurttaşın da belirttiği gibi her kesimden Dikilili hanımların oylarıyla seçimi önde bitiriyordu. 896 oy ile Seniha Tınay 3. Defa başkanlık koltuğuna oturuyordu.

Seniha Tınay, feminist, halkçı, esnafın sık sık sorunlarını dinleyen bir anlayış geliştirmişti. Dikilili kadınların adeta sözcüsü ve idolü olan Seniha Tınay, modern ve çağdaş Türk kadınını simgeliyordu.

Seniha Tınay’ın başkanlığı döneminde belediyeye araç alımı yapıldı. Artık mahalle aralarındaki çöpler eşek ve atlarla değil traktörlerle toplanıyordu. Massey marka traktörler alınmıştı. Belediye’de bu traktörleri kullananlar ise Mümin Saray ve Fevzi Kahraman’dı. Dönemin ilgi çeken arabası ise Dikili Belediyesi’nin ilk makam aracı olan Dogge marka kavuniçi renkli bir araçtı. Seniha Tınay’ın şoförlüğünü ise zabıta müdürü Remzi Karaman yapardı.

1976 yılına gelindiğinde sokakların ve kaldırımların düzenlenmesinde sona yaklaşılmıştı. Kaldırımlar Arnavut taşlarıyla düzenlenirken, üst mahallelerde atık suların sistematik olarak derelere bağlanması tamamlanmıştı. Özellikle yaz aylarında ilaçlamalar yapılarak sivrisineklere karşı önlem alınmaya çalışılıyordu. Seniha Tınay’ın son döneminde meydanda yeni belediye binasının da temelleri atıldı. Binanın tamamlanması 1977’yi bulacaktı.

Seniha Tınay 1977 yılında yapılacak seçimlere aday olmadı. Daha sonraki yıllarda Dikili’de hayır işlerinde bulunan Seniha Tınay, Yardım Sevenler Derneği Dikili Şubesi’nin de üyesi ve yöneticisiydi. Oğlunu erken yaşta kaybeden Seniha Tınay, adının yaşaması için Semih Tınay İlköğretim Okulunu yaptırdı. Daha sonra bu okul 2003 yılında Anadolu Lisesi’ne dönüştürülmüştür.

Seniha Tınay, okulun yanında Dikilili sporcular ve öğrenciler için Seniha Tınay Spor Salonu’nu yaptırdı. Birçok hizmetlerde bulunmuş Seniha Tınay 22 Mart 2019 tarihinde hayatını kaybetmiştir.

ÇETİN SİNECENER 1977-1980

1 Mayıs 1977'de yaşanan kanlı olaylar üzerine Türkiye erken seçime gitme kararı almıştı. 5 Haziran 1977'de gerçekleştirilen seçimlerinde göz önünde iki parti vardı. Biri Bülent Ecevit adında genç bir ismi siyaset sahnesine “umudumuz" şeklinde sunan CHP, diğer yanda ise Milli Görüş siyasetinin kurucusu Necmettin Erbakan'ın partisi MSP yarış içerisindeydi.

Seçim kampanyaları ve propaganda çalışmaları reklam ajanslarının dahil olduğu yeni bir dönem başlamıştı. Demokrat Parti için kullanılan “Demir Kırat" Ecevit'e yakıştırılan “Karaoğlan" Süleyman Demirel' için “Çoban Sülü" gibi özel deyimlerin yanı sıra, özel bir ajans ile anlaşan Süleyman Demirel başkanlığındaki Adalet Partisi, Türkiye tarihinde ilk kez gazetelere siyasal reklam vermişti. 21 milyon seçmenin oy kullandığı 1977 seçimlerine, Adalet Partisi eski ortaklarını toplayarak girmiş fakat yine de birinci parti olamamıştı. Meclis'te 213 temsilcisi olan CHP en yüksek milletvekili sayısına sahip olmasına rağmen birinci parti olamamıştı. CHP seçim sonrası azınlık hükümeti kurmuş ancak güvenoyu alamaması üzerine Süleyman Demirel “cephe hükümeti" kurma fikrini ortaya atarak MSP ve MHP'yi yanına almıştı. Demirel, AP ile Milli Selamet Partisi (MSP) ve Milliyetçi Hareket Partisi'nin (MHP) katılımıyla II. Milliyetçi Cephe hükümetini kurdu. Fakat 11 Aralık 1977'de yapılan yerel seçimleri de CHP kazanınca dengeler değişmeye başladı. Hükümet bir türlü kurulamıyor ve ülke istikrasız bir siyasi ortama sürükleniyordu. Meclis bu belirsizliği yaşarken  Sağ ve Sol örgütler arasında ise her geçen gün tırmanan olaylar önü alınamayacak boyutlara tırmanıyordu.

1977 Yerel seçimlerine Türkiye genelinde 10 siyasi parti ve bağımsız adaylar katılmıştı. Dikili’de de yerel seçimlere bu siyasi gerginlik damgasını vurdu. Seçim çalışmaları sırasında yer yer olaylar yaşanmıştı. Seçim günü geldiğinde sonuçlar Adalet Partisi adayı Çetin Sinecener lehine oldu.

Çetin Sinecener’in ilk yılında 2 traktör alındı. Belediye’nin araç filosuna 2 adet otobüs katıldı. Baki Özay’ın da desteği ile Edremit’den satın alınan Mercedes marka otobüsler İzmir-Dikili ulaşımında Aydıner Otobüs Şirketi’nin otobüsleriyle birlikte hizmet veriyordu. Günümüzde Meteoroloji Müdürlüğü ve Tarım İlçe Müdürlüğü’nün arkasında kalan ve cadde üzerinde bulunan alana yeni bir garaj yapılarak hizmete girmişti.

Seniha Tınay’ın başkanlığı zamanında düzenlemesi başlayan bugünkü Erdal İnönü stadyumu Mehmet Ulu’nun girişimleriyle bu dönemde tamamlandı. Spor Bakanlığı’nın yeni stadyum çalışmalarında belediye de görev üstlenmişti. İlçe sporuna bir büyük katkı da salon sporları için bugün kullanılan Kapalı Spor Salonu’nun yapılması oldu. Beden Terbiyesi Bölge Müdürü Erdanay Oflas’la yapılan görüşmeler sonuç vermiş ve stadyumun yanında spor salonu faaliyete geçmişti.

1979 yılı hem ülke genelinde hem de Dikili’de hızlı yaşanan bir yıldı. Belki de 2020 yılı gibi birçok konu başlığı ile olayları sıralayabileceğimiz bir sayfa olarak hafızalarda yer edecekti. Genel bir tablo çizecek olursak, sağ ve sol grupların çatıştığı, her gün hem sağ hem de sol düşünceden insanların vurularak öldürüldüğü karanlık bir dönemi yaşıyorduk. Dikili’de ise sahil gazinolarının olduğu yer ve meydandan eski belediye binasına kadar olan bölge sol görüşlülerin alanıyken, cami, pazar yeri ve avcılar kulübü çevresi sağ görüşlülerin sınırladığı bir alandı. Ülke genelindeki kutuplaşmanın bir yansımasıydı bu. Her hangi bir görüşte olan genç karşıt görüşlülerin sınırladığı bir bölgeye giriyorsa dayak yiyebiliyordu. Olaylar sonunda yaşanan mahkemelerde adliyenin önünü siyasi arenaya çeviriyordu gruplar. Bütün bu gergin vaziyete rağmen Dikili’de ölümle sonuçlanan bir olayın yaşanmamış olması önemliydi.

Dikili’de siyasi kutuplaşmanın dışında belediye, çalışmalarını en çok 1979 yılında gerçekleştirdi. Bakanlar Kurulu’nda onaylanan kararla Altınova’dan içme suyu Dikili’ye getirildi. Dikili’nin bazı tepe noktalarına su depoları inşa edildi. İçme suyu şebekesinin yanında kanalizasyon hattı da bu dönemde yapıldı.

1979 yılı ve sonlarına doğru limanda iki gemi kazası peşi sıra yaşandı. 1979’da Hector adlı kükürt gemisinde patlama gerçekleşti. Bu kazada ölen ve yaralananlar oldu. Bu kazanın ardından Rus bandralı bir yük gemisinin limana çarpması sonucu ciddi bir zarar oluştu. İzmir’den gelen heyet incelemeler sonucunda dönemin rakamlarıyla 3600 TL masraf tespit etti. İşletme hakkı Dikili Belediyesine ait olan liman için bu para büyük bir meblaydı. Rus gemisine kesilen cezanın tahsil edilmesi hususunda bazı sorunlar da yaşanmıştı. Bu sürecin sonunda Dikili Limanı ile ilgili 17 Ağustos 1980 tarihli kararname yayınlandı. Bu kararnameye göre iskelenin intifa haklarının yapım bedelleri sermayesine sayılmak şartıyla Denizcilik Bakanlığı Türk Anonim Ortaklığı Genel Müdürlüğü’ne devredilmesi kararlaştırıldı.

Çetin Sinecener başkanlığında 1979 yılında Atatürk Parkı ve tören alanı yeniden düzenlenmeye başlandı. Bu düzenlemenin yanında mevcut Atatürk büstünün yerine yeni bir Atatürk heykeli düşünüldü. İstanbul Pendik’te bir heykeltıraşın atölyesinden at üstünde Atatürk heykeli beğenildi ve satın alınarak Dikili’ye getirildi.

Dikili yeni tören alanına ve güzel bir parka kavuşurken, Atatürk Meydanı’na dikilen atlı Atatürk heykeli Dikili’nin simgesi haline gelecekti.

1980 yılının Eylül ayına gelindiğinde askeri bir darbe kapıdaydı. Çok uzun yıllar yaşanan olaylarıyla, işgence ve göz altılarıyla, birçok yurttaşımızın işinden edildiği bu karanlık dönem 12 Eylül 1980’de gerçekleşen darbe ile başlıyordu. Çetin Sinecener’in başkanlık yetkisi bu darbeyle elinden alınıyordu.

1980-1984 DARBE YILLARI

1979 yılında Ecevit hükümetinin düşürülmesi ve ardından Süleyman Demirel’in azınlık hükümeti kurarak başbakanlık koltuğuna oturması ülkede günden güne artan gerginliği azaltmadı aksine daha da artırdı. 1980 yılının nisan ayından itibaren bir de cumhurbaşkanlığı krizi ortaya çıktı. Siyasi istikrarsızlığın bu denli yoğun yaşandığı 1977-1980 yılları arasında Türkiye sokaklarında sağ- sol çatışması gitgide artıyordu. Siyasi partilerin gençlik örgütlenmelerinin, sendikaların, illegal örgütlerin faal rol oynadığı çatışmalarda her gün sağ ve sol görüşlü onlarca insan hayatını kaybediyordu. Binlerce insanın hayatına mal olan bu kanlı süreç 12 Eylül 1980 tarihinde Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve komuta kademesinin ülke yönetimine el koyması ile son buldu.

Demokrasi tarihimizin utanç noktalarından biri olan bu darbe sonucunda tüm milletvekilleri, il ve ilçe belediye başkanları görevden uzaklaştırıldı. Türkiye’de belki çatışma ortamı sona ermişti ancak askeri darbeyi yapanların işgenceci, toplumu sindirmeye ve baskılamaya yönelik tutumu ülkeyi demokrasi çizgisinden çok uzaklaştırdı. Darbenin arkasında ABD’nin olduğu Türkiye’de yeni bir dönemin ortamının hazırlandığı çok defa yazıldı ve söylendi.

Dikili’de de 1980 Darbesi sonrası belediye çalışmaları durduruldu. Çetin Sineceler’in görevine son verildi.Çetin Sinecener darbe sabahı kaymakamlık binasına giderek bilgi edinmek istemişti. Yüzbaşı Fevzi Bey Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yönetime el koyduğunu kendisine tebliğ ediyordu. Darbenin ardından sokağa çıkma yasakları başlamış, bugünkü postanenin alt katı sorgu salonu ve işgence odasına dönüştürülmüştü. Darbeden kısa bir süre sonra dönemin Dikili Kaymakam’ı olan Ayhan Koç aynı zamanda Dikili Belediye Başkanlığı görevini de üstlenmiştir.

Ayhan Koç, 1984 seçimlerine kadar görev yapmıştır. Dikili Kaymakamlığı görevinden sonra Ayhan Koç Uzunköprü Kaymakamlığı’na atanmıştır.

Dikili’de çok katlı yapılaşmaya başlanması ve bugünkü yazlık sitelerin bulunduğu Kuzey Dikili’nin imara açılması Ayhan Koç zamanında gerçekleşmiştir. Perla Otel'in inşaatı da bu dönemde başlamış ve bu durum otelin sırasında bulunan evler için emsal teşkil etmiştir.

Ülke genelinde demokrasinin adı bile anılmazken, birçok kişi sağcı-solcu demeden siyasi suçlu olarak işgenceden geçiriliyordu. Orantısız bir güç kullanımı vardı. Adeta sıkıyönetim komutanlarına ‘şiddet uygulayın’ emri gelmişcesine bir tutum sergileniyordu. Dikili’de ise sıkıyönetim büyük şehirlerden gelen haberler kadar acımasız örnekler barındırmadı belki ama tutuklamalar, angarya ve dayak sıkça rastlandı.

Dikili’ye kısa bir süre sonra atanan Yüzbaşı Sait Yazıcı sıkıyönetim komutanlığı görevine denetlemelerle başladı. Sert uygulamaları ile tanınan Sait Yazıcı’nın ilk icraati Atatürk Meydanı’nda bulunan Atatürk heykelinin mermerinde yazan; ‘Çetin Sinecener’in Dikili Halkına Armağanıdır.’ Yazısını kaldırmak olmuştur. Sait Yazıcı daha sonra tüm evlerin beyaza boyanması, kahvehanelerin önüne oturulmaması, çöplerin belirli saatlerde atılması, dükkân tentelerinin aynı hizada olmaları, sokakta 3 kişi yan yana yürümemesi, yüksek sesle yolda yürürken konuşulmaması gibi kurallar getirerek uygulamaya soktu.

Siyasi partiler yasaktı, Dikili siyasetinde tanınan birçok kişi her hafta sorguya götürülüyordu. Tüm Dikili ve köylerinde ruhsatlı ruhsatsız ne kadar silahı olan varsa cami bahçesine atmalarını veya teslim etmelerini emretti. Kurala uymayanlar tutuklandı, postaneye götürüldü. Sorguya götüren polis minibüslerine halkın taktığı lakap; ‘mavi tren’di. Dikili’de askeri yönetim dönemi 1984 seçimlerine kadar devam etti.