Yaşamın her alanına değinen söylenceler,
elbette kuşları kanatsız bırakmadı
Üç ahbap çavuş
Şu gece avcısı yarasa, denizin haşarı çocuğu martı ve arsız diken var ya; işte bu üçü, kafa kafaya verdi; “çok para kazanıp, köşeyi dönelim” diye üçlü ortaklık kurdu.
Yarasa, bin kapının tokmağını vurdu, eşden dosttan borç para aldı, martının bakırları vardı. Onları koydu sermaye olarak, diken de kumaşlarıyla katıldı bu ortaklığa. Köhne bir kayık edinip, tecim (ticaret) eylemek üzere İzmir rıhtımından açıldılar. Az gitmeden, uz gitmeden bir fırtına koptu ki; hafazanallah! Koskoca gemilerin bile dayanamadığı bu hava olayında, bizimkilerin fukara teknesi de Arşipel'in (Ege Denizi) mavi sularına gömüldü.
Bizim üç ahbap çavuşlar, bin bir güçlükle; işte birisi yüzerek, diğer ikisi uçarak canlarını kurtardılar; kurtardılar ama, “Can malın yongası” derler: Bizimkilerden martı, “Acaba bakırlarım kıyıya vurur mu?” diye deniz sahilinden ayrılmaz, yarasa alacaklılarına görünmemek için gündüzlerini mağaralarda, izbelerde geçirir, beslenmek için bile ancak geceleri dışarı çıkar, diken ise “Giysileri benim kumaşlarımdan olmasın?” diye, her gördüğünün paçasına saldırır...
Gül aşığı
Mitolojide çeşitli nedenlerle bülbüle dönüştürülen birkaç kişi var; bunlardan Aedon söylencesi üç değişik şekilde açıklanır. Bizim Ege versiyonu şöyle:
Aedon (Bülbül), Miletli Tanderaos'un kızı ve Polytekhnos'un eşidir. Kocasıyla Kolophon'da (Menderes/Değirmendere) mutlu bir yaşam sürmektedir; İtys adında bir oğulları olur ama Hera'dan daha mutlu olduklarını sanarak gurura kapılırlar. Hera, ceza olarak aralarına Kavga Tanrıçası Eris'i sokar. Aralarındaki yarışmayı Aedon kazanınca kocası ödül olarak ona Khelidon (Kırlangıç) adında bir hizmetçi getirir. Aslında bu, Aedon'un kız kardeşidir. İki kız kardeş, İtys'i öldürüp pişirerek babasına yedirirler. Bunu öğrenip çılgına dönen Polytekhnos, ikisini öldürmeye kalkışır. Ama baş tanrı Zeus araya girerek Aedon'u bülbüle, Khelidon'u kırlangıca çevirir.
Kuş adamlar
İnsanoğlu, kendisini bildi bileli, uçmaya özenmiştir. Bir eylem yüzünden Girit Labyrintos'una (labirent) hapsedilen Daidalos adlı usta, oğlu İkarus'un sağlayıp getirdiği kartal tüyü, ip ve balmumu ile iki çift kanat yapar. İkisi Girit'ten havalanır ama İkarus çok yükselip güneşe yaklaşınca tüyleri tutan balmumu erir, kendisinin düştüğü denize onun adı (İkarien) verilir.
Bin bir fenli Leonardo, kuşları örnek alıp, insanın uçmasını sağlayacak tasarımlar gerçekleştirmiştir. Bizim Hezarfen (Bin Fenli) Ahmet Çelebi, kendi yaptığı kanatlarla, Lagari Hasan Çelebi ise, kendisini mermi gibi topun namlusuna koyup uçmayı başarmıştır.
Asteria
Zeus ile Themis'in kızı, insanlara erdem ve soyluluk esinler. İnsanlar arasında mutlu yaşarken, yeryüzünde ahlaksızlık artınca o da kuş olup uçtu ya da gökte bir burç oldu.
Kara kartal
Hangi birini anlatayım? Baykuş olan Merokisi mi, akbaba olan Dedelionu mu, kartal olan Egyptios'u mu, karabatak olan Boulis'i mi, atmaca olan Timamdra'yı mı, güvercin olan Kombe'yi mi, doğan kuşuna çevrilen Hieraks'ı mı, güvercin olan Peristera'yı mı, yine güvercin olan Dinotrop'ları mı, kuğu kuşu olan Kyknos ile Phylios'u mu, turna olan Gerena'yı mı, saksağan olan Pierid ile Kleos'u mu, yağmur kuşu olan Agron'u mu?
Size bu soruları sorarken, es geçilmeyecek iki dönüşüm aklıma geldi:
Horoz
Babası Zeus'un bile sevmediği savaş tanrısı Ares (ki ülkemizdeki üç tapınağı Metropolis, Halikarnas ve Giresun adasındadır), aşk ve güzellik ecesi Aphrodit ile mercimeği fırına vermişti. Arkadaşı Alektrion, erketeci olarak görevliydi. Her defasında iki aşık buluşup iş güç görüyordu. Bir gün, senin Alektrion uykuya dalmasın mı? Tanrısal skandal ortaya çıktı ve Ares:
-Bundan böyle her sabah erkenden uyan ve insanları uyandır, diyerek Alektrion'u (belki elektrik sözü oradan geliyor) horoza çevirdi.
Karga
Ya bizim karganın başına gelene ne demeli?
Apollon, Lapithes Kralı Phlegyas'ın kızı Koronis ile işi pişirmişti. Apollon, gebe bıraktığı Koronis'i gözetlemeye kargayı memur etmişti. Bu arada Koronis, İskhys'le Apollon'a ihanet etti.
Müzevir karga bu haberi Apollon'a yetiştirdi. Müthiş öfkelenen Apollon, kendisini altadan Koronisi de seviştiği İskhys'i de öldürdü.
O zamana dek karga, bembeyaz, sevimli bir kuştu. Apollon ona ne yaptı derdiniz.
Okus fokusla karganın bembeyaz olan rengini kapkaraya çevirdi.
Aman diyeyim, sizler de müzevir olmayın; karga gibi renginiz kararmasın!..