Yüzyılın Kazısı: “Altın Antakya’nın Görkemli Mozaikleri”

The Excavation of the Century: The Magnificent Mosaics of Golden Antakya

Giriş ve Amaç

Antakya (Antioch, Antiochia), İÖ 300 yılında Büyük İskender'in komutanlarından Seleukos I Nikator tarafından, Habibi Neccar Dağı eteklerinde, Asi Irmağı kenarına kurulmuş ve Seleukos İmparatorluğu'nun başkenti olmuştur.

Daha sonra İÖ 64'te kendi isteğiyle Roma'nın eline geçmiş ve Suriye Eyaleti’nin Başkenti olmuştur.

Bu dönemde, Antakya’da Romalı Valiler görev yapmıştır.

Birçok Roma İmparatoru, özellikle, doğu seferlerine (Perslerle savaş, Kudüs seferi, vb) çıktıkları dönemlerde, Antakya’da orduyu toplamış ve buruda bulunmuşlardır.

'Altın Antakya' "Golden Antiochia"

Romalılar, Antik Antakya’yı çeşitli açılardan, doğunun gizemli varlığının simgesi ve kilidi olarak görmüşler; 'Altın Antakya' “Golden Antiochia” olarak tanımlamışlar, bu ‘Altın Kilidi’ “Golden Lock” ellerinde tutmak istemişlerdir.

'Altın Antakya', Doğu Akdeniz’deki yeri, ılıman iklimi, görkemli doğası, askerler için önemi ve ticaret yolları üzerinde bulunması, varlık ve ticaret bölgesi olması nedeniyle, Roma imparatorlarının ve Romalı tüccarların gözdesi olmuş, Roma uygarlığının tüm kültür varlıklarını burada gerçekleştirmek için çalışmışlardır.

Ticaret yolları üzerinde olması nedeniyle, çok varlıklı olmuş Roma tüccarları, komutanları, devlet yöneticileri Antakya’nın yazlık bölgesi olan Defne (Daphne)’de yaptırdıkları görkemli villalarda yaşamışlardır.

Bu dönemlerde, toplumun orta sınıfı, giderek olağanüstü varlıklı duruma gelmiştir.

“Görkemli Antakya mozaikleri” ve uygarlık yapıları yapılmış, antik dönemin kültürünü, insan yapısını, günlük yaşamını, uygarlığını, inancını, öykülerini günümüze ulaştırmıştır.

Antakya adı, yeri değişmeden ve yaşamın da aralıksız, kuruluşundan bu güne dek, süregelmiş olması eşsizdir.

Antakya (Hatay) Büyük Bir Deprem Bölgesidir

Antakya, her birkaç yüzyılda bir, “büyük depremlerle yıkılmış, yeniden aynı yerde kurulmuş” olmasına karşın, 6 Şubat 2023 “büyük depremi” sonrası, yine aynı yerde çalışmalar yapıldığı görülmektedir.

(Örneğin MKÜ’de Rektörlük görevim döneminde ‘28 Kasım 2006-28 Kasım 2010’) yapılmış, bitirilmiş, açılmış olan; MKÜ Hastanesi, Tıp Fak, GSF, Eğitim Fak., BESYO, 2000 kişilik ’çelik konst.’ Kapalı Spor Salonu, Jimnastik Salonu, Reyhanlı MYO ‘çelik konst’, İskenderun Üniv. Müh. Fak., depremde tümüyle ayakta kalmıştır.)

Bu konu güncel olarak önemini korumaktadır:

Antik Antakya Kurtarılmalı

Yeni yapılaşmanın, “fay zonları” uzağına, sağlam yerlere kaydırılması, zemin etüdünün yeterli ve yer altı su kaynaklarını dikkate alarak yapılması, yeterli “yapı güvenliği” içinde yapılaşmanın olması, Antik Antakya’nın önemli yerlerinin olası “kurtarma kazılarına ayrılması” gereklidir.

Bu amaçla, “sağlıklı” biçimde ve “bilim insanlarının” katkısı ile düşünmek, programlamak, Üniversitelerin Deprem, Arkeoloji, Sanat, Mühendislik Bölümleri ile daha çok çalışmak gereklidir.

Unutmayalım ki, Antik Antakya, Geç Antik Çağ, Orta Çağ, Yakın Çağ boyunca ve günümüzde yerini, her açıdan önemini korumaktadır.

Antakya ve İskenderun’da 2 Devlet Üniversitesi, ilçelerde Yüksek Okullar ya da Meslek Yüksek Okulları bulunmakta, genç ve yoğun nüfusu ile Hatay ili Türkiye’nin önemli kültür, eğitim, sanat, spor, bilim ve ticaret merkezlerinden birisidir.

Birinci Dünya Savaşı (1914–1918) sonrası, Avrupa'nın Batı Asya'yı ele geçirmesi; bölgede geçen yüzyılda başlamış olan Batılı “arkeoloji uzmanlarının” “talan” ve çalışmaları için, “bekledikleri” uygun koşullar yaratmıştır.

Fransız yetkililerin “Fransız Manda Yönetimi” bölgeyi yönettiği 1930'lu yıllarda, Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü;

Harbiye (Defne, Daphne), Çevlik (Seleucia Pieria), ve Antakya'da (Antioch, Antiocia),

“Yüzyılın Kazısını” (1932-1939)

O günün teknolojisi ve “etik anlayışı” ile “Yüzyılın Kazısını” yaparak, çıkardıkları “Görkemli Antik Antakya Mozaiklerinin” çoğunu, yurt dışına götürmüştür.

Açılan yerler, daha sonra kapatılarak, öncesinde olduğu gibi zeytin ağacı , “incir ağacı” dikilmiştir.

Prof. Dr. Charles Rufus Morey, “Antakya Mozaikleri”

Bu kazılar, batıda çok ilgi çekmiştir, başlangıçta, Paris Louvre Müzesi ve 4 ABD müzesinin maddi desteği ile Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Charles Rufus Morey (1877-1955)’in liderliğinde yapılmıştır (Fotoğraf 1).

Fotoğraf 1. Charles Rufus Morey (1877-1955). Antakya kazılarını 1932-1939 yılları arasında yöneten Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü Başkanı. https://www.jstor.org/stable/3047617

Fotoğraf 2. Charles Rufus Morey’in Antakya Mozaikleri kitabı. Morey CR. The Mosaics of Antioch. Long, NY, 1938;48.

Prof. Dr. Charles Rufus Morey, 1938 yılında “Antakya Mozaikleri”(The Mosaics of Antioch) Kitabını yayınlamıştır (Fotoğraf 2). https://www.jstor.org/stable/3047617

“Asi -Orontes”- Antakyası Kazı Kurulu”

Aralık 1931'de Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü’nün liderliğinde, “Asi -Orontes- Antakyası Kazı Kurulu” kurulmuştur (Antioch on-the-orontes: the excavations 1933-1936 - Archive.org).

Bu girişimin üyeleri arasında Worcester Sanat Müzesi, Baltimore Sanat Müzesi, Musées Nationaux de France Louvre Art Museum ile yönetimini ve sonuçlarının yayınlanmasını üstlenen Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü Uzmanları bulunmaktadır.

Unutmayalım, Antik Antakya; Roma’nın güç ve varlığının görkemli kalıtlarını taşıyan ve tarihe tanıklık eden bilgi ve belgelere sahip olan “uygarlığın bir simgesidir”.

Bu nedenle, 1932-1939 yıllarında Princeton Üniversitesi’nin kurtarama kazıları ile ortaya çıkarılmış olan “Görkemli Antakya mozaikleri” gibi, bu mozaiklerin içinde yer aldığı yapıların;

 Villalar, Tapınak, Hamamlar, Agoralar, Saraylar, Tiyatrolar, Hipodromlar, Su Yolları, Taş Köprüler, Tüneller, vb,

Örneğin Efes Antik Kenti’nde olduğu gibi ortaya çıkarılması gerekir (Fotoğraf 3) (Harita ).

Fotoğraf 3 (Harita). Antik Antakya’nın sınırlarını gösteren harita. Kent surları ve ana caddeleri,, Asi Adası ve üzerindeki yapılar eksiksiz çizilmiştir, 18 Aralık 1935.

Citation URL: https://pi.lib.uchicago.edu/1001/org/ochre/1d497be5-705a-45ff-a839-4c410e1d22fc

Antik Antakya ile eş zamanlı olarak İÖ 300 yıllarında İskender’in komutanlarından Lisimahos tarafından kurulmuş olan Efes (Ephesus)’in, günümüzde yılda 2 milyon turisti ağırladığı görülmektedir.

Bu bağlamda olmak üzere;

a) Antik Antakya’nın, Vatikan ve Papa tarafından onaylanmış “Hristiyanlar” için Haç merkezi olması,

b) “Pagan” Tapınakları (Apollon, Athena) ve

Güncel inançların “kutsal” yerlerinin Saint Pierre Kilisesi (Footğraf 4), Habibi Neccar Camisi, vb bulunması, dikkate alındığında, Bölge halkının refahına, kültürüne ve ekonomisine olası katkısının boyutu daha iyi anlaşılır.

Fotoğraf 4. Saint Pierre Kilisesi, Dünyanın ilk “Mağara” Klisesi. “6 Şubat depreminden” sağlam çıkmıştır.

Aziz Petrus'un zamanında (MS 38-39) yılları Antakya’daki “Staurin Dağı” yamacına oyulan St. Pierre mağara kilisesi, “UNESCO Geçici Dünya mirası listesine girmiştir” (2011). Bouytları: Genişlik 9.5m, Uzunluk 13m, Yükseklik 7m dir. Papa Paul VI, hac yeri diye bildirmiştir (1963). Hıristiyanların başı Aziz Petrus (Pierre), ilk Papa olarak da kabul edilir.

Amacımız,

Dünya’da “Altın Antakya” adı ile simgeleşen ve 1932-1939 yılları arasında süren “Yüzyılın Kazısı” olarak bilinen, Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü’nün öncülüğünde gerçekleştirilen kazılarla ortaya çıkarılmış olan

 “Görkemli Antakya Mozaiklerini” ve

 Antik Antakya’nın güncel önemini incelemek ve vurgulamaktır.

Demir A. Çağlar İçinde Antakya. Akbank Kültür ve Sanat Kitapları: 6, İstanbul, 1996;363. ISBN 975-7880-08-6.

Downey G. A History of Antioch in Syria. Princeton Legacy Library. Princeton, 1961, 2016;788.

Tekin M. (1993). Hatay Tarihi, Hatay Kültür Turizm ve Sanat Vakfı. Antakya, 1993. ISBN 975-95607-1-2.

Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü ve “Asi Antakya’sı Kazı Kurulu” (1932-1939)

Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Charles Rufus Morey (1877-1955) liderliğindeki akademik kurul, 1932-1939 yıllarında Antakya, Defne, Çevlik (Seleucia Pieria)’de kazı yapmıştır.

Princeton Üniversitesi, kazı sonuçlarını 1932 yılından başlayarak yayınlamıştır (Tablo I):

Princeton Üniversitesi görevlileri, yerel halk liderleri ve “mülk” sahipleri ile “bir biçimde” anlaşarak (Fotoğraf 5), çoğu “zeytin ağaçlarının” bulunduğu bahçeleri metrelerce kazarak, görkemli Roma villalarını, tapınakları, tiyatro, hipodrom vb saptayıp, zeminleri döşeyen mozaikleri bulup çıkarmışlar, sonra bu yerleri yeniden toprakla kapatmış ve üzerine de zeytin ağacı dikilmiştir.

Fotoğraf 5. Antakya arkeolojik kazı yapılan yerlerin ve zeytin bahçelerinin sahibi olduğu anlaşılan “memleketin ileri gelenleri” ve Princeton Antakya Kazı ekibi (7 Mayıs 1936).

Henüz Hatay Türkiye’ye bağlanmadığı için, bir kısım “yerliler” “Fes”, bir kısmı da “Şapka” giymektedir. Henüz Türkiye’ye bağlanmamış olan Antakya (Hatay) halkının önemli bir bölümü, Türkiye ve M. Kemal Paşa sevgisini “Şapka” giyerek göstermiştir.

İlk sıra: Shükri Abdul Malak, Suraya Bey Barrakat, Shakib Bey Barrakat, Muhammed Bey Adali, C.R. Morey, Hajji Rashid Agha Kusieri, Nafieh Bey Adali, Doctor Abdul Rahman Malak.

İkinci sıra: Samaan Totah, William Gad, Apostolos Athanassiou, Richard Stillwell, W.A. Campbell, Reis Mahmud Kriem, Hal Noble, Jean Lassus, Reis Barbari Mahmud Isa, Adib Ishak

Visual Resources: Department of Art and Archaeology Princeton University, resphotos@princeton.edu, © Item Type, Album Photograph, Image Number 6008, Date of Photograph 7/5/1936 Antioch Album Photographs 2023 Trustees of Princeton Univer

//vrc.princeton.edu/researchphotographs/s/antioch/item/26655#?c=&m=&s=&cv=&xywh=-277%2C-1%2C1576%2C752

Mart 1932'de Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü Antakya’da kazıya başlamış ve 300 antik Roma yer döşeme mozaiği çıkarmıştır. Bunların bir kısmı, Princeton Üniversitesi Sanat Müzesi McCormick Salonu’ndadır.

Dönemin (1932-1939) “bilimsel” ve “etik” anlayışına göre yapılan kazıların, çok önemli olan belgelerini ve sonuçlarını, Pirinceton Üniversitesi 5 Cilt olarak yayınlanmıştır (Tablo I, II).

(Publications of the Committee for the Excavation of Antioch and its Vicinity, volumes I-V (Princeton University Press, made available by the Princeton University Library). https://ochre.lib.uchicago.edu/antioch/

Ayrıca güncel olarak, tüm arşiv belgeleri, çizimler, tasarımlar, fotoğraflar, notlar “dijital arşiv” biçiminde yayınlanmış ve bilim dünyasının yararına sunulmuştur (Tablo III). https://ochre.lib.uchicago.edu/antioch/

Tablo I. 1932-1939 yıllarında, Antakya (Antioch, Antiokia), Defne (Daphne) ve Çevlik (Seleucia Pieria) kazıları sonuçlarını içeren ve günümüze ışık tutan 5 Cilt Pirinceton Üniversitesi Arşivlerinin yayını. https://ochre.lib.uchicago.edu/antioch/

Kazı Kitabının Adı ve Kazı yılı: Asi’deki Antakya

Editör ve Yayıncı kuruluş ve yayın yılı

Antioch on the Orontes I The Excavations 1932

(Elderkin GW (Ed). Princeton Üniv. Basımevi, 1934;208.

Antioch on the Orontes II The Excavations 1933

1936 (Stillwell R, Ed). Princeton Ü. Basımevi, 1938;220.

Antioch on the Orontes III The Excavations 1937

1939 (Stillwell R, Ed). Princeton Ün. Basımevi, 1941;271.

Antioch on the Orontes IV The Excavations 1 1937

1939 (Waage FO, Ed). Princeton Ün Basımevi 1948;224.

Antioch on the Orontes IV The Excavations 2 1937

1939 (Waage FO, Ed). Princeton Ün. Basımevi 1952;208.

Antioch on the Orontes V The Excavations 1937

1939 (Stillwell R, Ed). Princeton Ün. Basımevi. 1952;236.

Tablo II. Antakya (Antioch, Antiokia), Defne (Daphne) ve Çevlik (Seleucia Pieria) kazılarını (1932-1939), içeren ve günümüze ışık tutan Pirinceton Üniversitesi Arşivlerinin 5 Cilt kitaplarının iç kapakları. https://ochre.lib.uchicago.edu/antioch/

Tablo III. Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Bölümü’nün yayınlamış olduğu, 1932-1939 yılarında yapılan Antakya Mozaikleri kazılarının güncel dijital arşiv bilgileri.

1

https://catalog.princeton.edu/catalog/9920022063506421

2

https://ochre.lib.uchicago.edu/antioch/

3

https://vrc.princeton.edu/archives/collections/show/7

4

https://vrc.princeton.edu/researchphotographs/s/antioch/page/about

5

//artandarchaeology.princeton.edu/whats/news/major-new-online-resource-study-ancient-antioch-launched

6

https://artmuseum.princeton.edu/story/antioch-mosaic-restoration-project

7

https://artmuseum.princeton.edu/story/antioch-through-ages

8

https://vrc.princeton.edu/researchphotographs/s/antioch/page/introduction

9

artandarchaeology.princeton.edu/whats/news/venturing-through-ancient-antioch%E2%80%94-all-access-pass

10

https://archive.org/details/antiochontheoron0002stil/page/n5/mode/2up

11

Fisher C, Campbell WA, Lassus J, Elderkin GW. The Excavation of Antioch-on-the-Orontes.

Digital Resources 1932-1939. https://onlinepublications.uchicago.edu/antioch/

12

Major New Online Resource for the Study of Ancient Antioch Launched https://artandarchaeology.princeton.edu/whats/news/major-new-online-resource-study-ancient-antioch-launched

Antik Antakya’nın Korunması Antakya Mozaiklerinden Örnekler

1. Princeton Üniversitesi

Antakya, Defne ve Çevlik’te zeytin bahçelerindeki zeytin ağaçların 8.5m ve 11m altındaki antik yapılar ve bunların tabanını döşeyen görkemli 300 Mozaik çıkarılmış, bu buluntuların yerleri, sonra yeniden toprakla kapatılmıştır. Antakya, Defne kazı çalışmaları ile çıkarılan mozaik yer döşemeleri görülmektedir (Fotoğraf 6-15).

Fotoğraf 6. Antakya, Defne kazı çalışmaları, kol gücü, kazma, kürekle çalışan, sırtta-omuzda “hafriyatı” taşınan yerel işçiler. https://ochre.lib.uchicago.edu/ochre?uuid=7bb707d4-08ad-42eb-a700-17e521634896&load

Fotoğraf 7. Defne (Daphne) Tiyatrosu (Mohamet Sanour'un zeytin bahçesi). Asi Antakya’sı Kazı Kurulu 1932-1939.

Fotoğraf 8. Defne (Daphne) Tiyatrosu (Mohamet Sanour'un zeytin bahçesi). Asi Antakya’sı Kazı Kurulu 1932-1939.

Wilber DN. The Theatre at Daphne. İn: Antioch on the Orontes II The Excavations 1933-1936 (Stillwell R, Ed). Princeton Ü. Basımevi, 1938;57-94.

Fotoğraf 9. Foto Robert Schirmer ile Mimar C.K. Agle,’nin yemek odasının taban mozaiğinin resmini çekmek için köprü biçiminde kurduğu kamera sistemi. Atrium Evi.

Citation URL: https://pi.lib.uchicago.edu/1001/org/ochre/ebad5a68-1705-467f-8483-a799c5533d28

Fotoğraf 10. Antakya, Defne kazı çalışmaları ile çıkarılan geometrik şekiller içeren mozaik yer döşemeleri.

https://ochre.lib.uchicago.edu/ochre?uuid=d9a46f40-1f7e-483f-a96b-49c9501577a4

Fotoğraf 11,12. Satyr. Atrium Evi (Romalı Villası) Baltimore Sanat Müzesi.

Citation URL: https://pi.lib.uchicago.edu/1001/org/ochre/c13931d9-a9ea-482f-8ddc-ae093f475e55

Fotoğraf 13. Kuşlar, (İS 526–540). Boyut: 113,5 cm X 206,3 cm. Princeton Üniversitesi Sanat Müzesi ve McCormick Salonu (Antakya Kazı Kurulu, Princeton Üniv. Sanat Müzesi'nin izniyle).

Fotoğraf 14. Bahar Mozaiği, 1937 yılında Harbiye (Daphne) de bir Villanın taban mozaiği olarak çıkarıldı. Şimdi Baltimore Sanat Müzesi’nde sergilenmektedir. https://www.metmuseum.org/art/collection/search/253565

Fotoğraf 15. Hamam, zemin renkli geometrik şekiller içeren mozaik (Sektör 7-O/P) oda 10.

Citation URL: https://pi.lib.uchicago.edu/1001/org/ochre/81d1c425-94a1-466c-a2a5-2c8508e35a6a

Chicago Üniversitesi

Chicago Üniversitesi, Princeton'da saklanan ve henüz yayınlanmayan Antakya Kazı materyalini dijital teknolojiye entegre etmek, olası yeni araştırma ve yayın olanaklarını araştırmak amacıyla, değişik üniversitelerden ilgili bilim insanlarını bir araya getirerek yeni bir “Proje” yapmıştır:

“Asi Antakya’sı Araştırma Kurulu” (Committee for the Investigation of Antioch-on-the-Orontes, CIAO).

Proje Kurulu Üyeleri ve Kurumları:

Stephen Batiuk (Toronto), Andrea Berlin (Boston ), Andrea U. De Giorgi (Florida), Asa Eger (UNC-Greensboro), Julia Gearhart (Princeton), Stefan Heidemann (Hamburg), Kirstin Ohrt (Princeton), Alan M. Stahl (Princeton), Peter Stone (Virginia), Agnès Vokaer (Bruxelles), Tasha Vorderstrasse (Chicago). Güncel olarak, Antakya Mozaikleri Yurt Dışında Bulunduğu Yerler

Worcester Sanat Müzesi,

Boston Güzel Sanatlar Müzesi,

Baltimore Sanat Müzesi,

Harvard Üniversitesi Sanat Müzesi,

Princeton Üniversitesi Sanat Müzesi,

Louvre Müzesi, bazı özel müzelerde,

Yurt içinde de Hatay Arkeoloji Müzesi'nde bulunmaktadır.

Hatay Arkeoloji Müzesi, Defne (Harbiye) Kazısı (1999-2007)

2007 yılında, Hatay Arkeoloji Müzesi'nden Ömer Çelik başkanlığında, Asi Antakya’sı Defne Tiyatrosu’nun 200m yakınında gerçekleştirilen kurtarma kazısında;

“Menander'in komedilerinden 4 sahne, çoğunlukla korunmuş mozaik döşeme ortaya çıkarıldı” (Fotoğraf 16).

Antik Antakya’nın kültürel ve entelektüel yaşamına ait bilgileri günümüze taşıyan mozaik paneller çok değerlidir.

Fotoğraf 16. Menander'in komedilerinden bir sahne ve geometrik şekil içeren mozaik. Am J Archaeol 116 (2012) 573–623

Gutzwiller K, Çelik Ö. New Menander Mosaics from Antioch. Am J Archaeol 2012;116(4):573–623.doi. /10.3764/aja.116.4.0573

Hatay Arkeoloji Müzesi, İncirli Köyü kazısı (2013, 2021)

Antakya’ya yaklaşık 40 km uzaklıkta, Gölbaşı’na yakın konumdaki İncirli Köyü’ndeki antik yerler, 08.04.1996’da Hatay Müze Müdürlüğü tarafından belirlenmiş ve 2007 yılında “kurtarma kazısı” ile ortaya çıkarılmıştır.

2007 yılında, İncirli Köyü’nde 2 değişik alanda kurtarma kazısı yapılmıştır:

İncirli Köyü Kilise (2 Od Mozaikleri (Fotoğraf 17), İncirli Köyü Martyrium Mozaiği (Fotoğraf 18) bulunmuştur.

Çelik Ö. İncirli Köyü Mozaikleri I. Journal of Mosaic Research 2013;6:1-7

Çelik Ö. İncirli Köyü Martyrium Mozaikleri ve Hatay.. J Mosaic Research 30 Nov 2021;(14):53-77. DOI: 10.26658/jmr.1012070

Fotoğraf 17. İncirli Köyü Kilise odası, Geyikler, Nar ağacı ve güller içeren mozaik.

Çelik Ö. İncirli Köyü Mozaikleri I. Journal of Mosaic Research 2013;6:1-7.

Fotoğraf 18. İncirli Köyü Martyrium Mozaikleri: Kuşlar ve geometrik şekiller içermektedir.

Çelik Ö. İncirli Köyü Martyrium Mozaikleri ve Hatay Mozaikleri Arasındaki Yeri. J Mosaic Research 30 Nov 2021;(14):53-77.

Bu mozaikler, yakındaki Gölbaşı, günümüzde bulunmayan Amik Gölü, Amik Ovası ve çevresinin doğal yaşamını yansıtan balık, kuş, leylek, ördek, turna, tavus kuşu ve nilüfer çiçekleri figürleri içermekte ve antik çağın doğa bilgilerini, kültürünü ve inançlarını günümüze yansıtmaktadır. Gölbaşı gölünün nilüferleri günümüzde de bulunmaktadır (Fotoğraf 19).

Fotoğraf 19. Antakya’ya 40 km uzaklıkta bulunan Gölbaşı Gölü’nün Nilüferleri.

Bu çalışmalar göstermektedir ki, Antik dönemin “mozaik” kültürü Antik Antakya (Antioch, Antiochia), Defne (Daphne), Çevlik (Seleucia_Pieria) dışında, Amik Ovası kırsalında, özellikle “nülüfer çiçekleri” ve “tatlı, kireçsiz suyu” ile ünlü Gölbaşı (Adalar Köyü) yakınında da bulunmaktadır.

Sonuç

Antakya ve çevresi, eski çağlardan günümüze bilinen, söylencelere konu olan çok önemli deprem bölgesidir. Bu nedenle, yeni yapılaşmalarda “deprem güvenliğinin” öncelikle gözetilmesi gereklidir.

Ayrıca, yeni yapılaşmaların, Antik Antakya kalıtlarının bulunduğu “fayların” dışındaki alanlara olması uygun olur.

“Büyük yıkımlara” ve “acılara” yol açan, tüm topluma, Mustafa Kemal Üniversitesi Öğrencilerine, Öğretim Üyelerine ve çalışanlarına da büyük acılar yaşatan 6 Şubat 2023 depremi sonrası yeniden yapılaşmaya gidilirken;

1932-1939 yıllarındaki Princeton Üniversitesi Kazı Kurulunca saptanmış, haritalanmış olan antik bölgelerden ve “faylardan” uzak durarak, depreme dayanıklı zeminler üzerine, yapılaşma yapılmalıdır. Günümüzde, “Drone, Laser, Dijital, Coğrafi Sistemler, vb” yeni teknolojiler ile yer altındaki “antik yerlerin” varlığı daha kolay saptanabilmektedir. Antik Antakya (Antioch, Antiochia), Antik Daphne, Antik Seleucia Pieria, Amik Ovası Höyükleri ve benzeri yerler koruma altına alınmalı ve yapılaşma dışında tutulmalıdır.

Antik Antakya, kuruluşunda olduğu gibi, İskender’in diğer komutanlarından Lisimahos (Lysimachus) tarafından kurulmuş olan Antik Efes kenti gibi bir uygarlık merkezidir.

Antik Antakya, günümüzdeki Antakya’nın 8.5m ve 11m altındadır. Bu durumun, Turizm Ekonomisi açısından, bölge halkına büyük gelir sağlayacak bir alandır.

Bu alanlar Küçük Dalya (Asi üzerindeki Ada), Maşuklu, Harabarası, Kurtuluş Caddesi güncel teknolojilerle belirlenmeli ve koruma altına alınmalıdır.

Princeton Üniversitesi’nin 1932-1939 yıllarındaki Antakya kazısı, “Yüzyılın Kazısı”, olarak tanımlanmış, “Altın Antakya’nın Görkemli Mozaikleri” diye anılmıştır.

Güncelde, Antik Antakya Çalışmalarına Yönelik Önemli Yeni Çevrimiçi Kaynak Projesi Gündemdedir.

Bu projenin amacı, Princeton Üniversitesi’nin 1932-1939 yılları arasındaki Antik Antakya kazılarında elde edilen kalıtların, henüz yayınlanmamış olan bölümlerinin (Princeton'daki materyal arşivini) yeterince incelenmesi ile bölgenin tarihi, yaşamı, kültürüne ait, yeni bilgiler sağlama olasılığı yüksektir.

“Major New Online Resource for the Study of Ancient Antioch Launched” https://artandarchaeology.princeton.edu/whats/news/major-new-online-resource-study-ancient-antioch-launched

Mustafa Kemal Üniversitesi ve İskenderun Teknik Üniversitesi, deprem ve Antik Antakya ve çevresi çalışmalarına daha çok katılmanın yolunu bulmalıdır.

Böylelikle, yurtiçinde ve yurtdışında, Antik Antakya ve Antakya mozaikleri ile ilgili yapılması gerekli yeni bilimsel çalışmaların, olası yeni gelişmelerin ve yeni bilgiler elde edilmesinin yolunu açabilir.

-------------------------------------------

Kaynaklar

Campbell, William A. “Excavations at Antioch- on-the-Orontes”, Am J Archaol 1934; 38/2: 201-206. Chowen, Richard H. “The Nature of Hadrian’s Theatron at Daphne”, Am J Archaeol 1956;60/3: 275-277. Campbell, WA. Excavations at Antioch-On-The-Orontes. American Journal of Archaeology, 1934;3(2):201-206. Campbell, WA. The 4th, 5th Seasons of Excavation at Antioch-on-the-Orontes:1935-1936. Am J Archa 1938;42(2):205-17 Campbell, WA (1940). The 6th Season of Excavation at Antioch-on-the-Orontes:1937. Am J Archaeol 1940;44(4):417-27 Campbell, SD. The Mosaics of Antioch, The Corpus of Mosaics Pavements in Turkey. Toro: Pontifical Inst Medi St. 1988. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2021;30(1):175-182. Chowen, Richard H. 1956 “The Nature of Hadrian’s Theatron at Daphne”, American J of Archaeology 1956;60(3):275-277. Downey, Glanville 1959 Libanius Oration in Praise of Antioch (Oration XI). Proceedings Am Phil Soc 1959;103(5): 652-685. Downey, Glanville. A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arab Conquest. Princeton University Press. 1961. Downey, Glanville Antioch in the Age of Theodosius the Great. Norman: University of Oklahoma Press. 1962. Downey, Glanville Libanius Oration in Praise of Antioch (Oration XI). Translated with introduction and Commentary”. Proceedings of the Am Philosophical Society 1959;103/5: 652-685. Downey, Glanville. Antioch in the Age of Theodosius the Great. Norman: University of Oklahoma Press, 1962. Downey, Glanville. A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arab Conquest. Princeton University Press, 1961. Levi, Doro 1947 Antioch Mosaic Pavements I, II. Princeton: Princeton University Press. 1947 Jeffreys, Elizabeth and Jeffreys, M. The Chronicle of John Malalas: Melb: Australian Ass for Byzantine Studies. 1986. Morey, Charles R. “The Excavation Of Antioch on the Orontes”, Parnassus 1935;7(4): 9-12. Tuna N. Belge, B. Tarih İçinde Mersin Kolokyumu: Akdeniz Kentleri, Gelecek İçin Geçmişin Birikimi. 20-22 Ekim 2011, Mersin. MÜ Yayını, 37. Akdeniz Kent Araş Merk Yayını, 04. 2013;14-35. ile:///C:/Users/user/Downloads/Antakya_tarihi_kentinin_kentsel_arleoloj%20(2).pdf