Başkomutan Mustafa Kemal’in “Ordular İlk Hedefiniz Akdeniz’dir İleri” komutunu verdiği 1Eylül 1922 tarihinin üzerinden sadece 9 gün geçtikten sonra 9 Eylül’de İzmir düşman işgalinden kurtarılmış ancak halk bu kurtuluşun sevincini yaşayamadan 13 Eylül günü başlayan ve 4 gün süren yangınla sarsılmıştı.
Kurtuluştan sonraki geçen aylarda Mudanya Ateşkes anlaşması imzalanmış, İsmet İnönü Dış İşleri Bakanlığına getirilmiş, saltanatla, hilafet ayrıştırılarak saltanat kaldırılmış, Padişah Vahdettin Malta adasına kaçmış, Lozan Konferansı görüşmeleri başlamış, Trakya düşmandan kurtarılmıştı…
İzmir’de yangının yaraları sarılmaya çalışılır ve şehir yeniden imar edilirken yeni kurulacak Cumhuriyete gidilen yolda atılan adımlar İzmir’de de heyecanla takip edilmekteydi.
İşte bu günlerde 17 Aralık 1922 tarihinde İzmir’e çok önemli bir misafir gelir. Gelen Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Hanım’dır. Hasta olan Zübeyde Hanım 14 Ocak 1923 tarihinde yaşamını yitirir. Mustafa Kemal annesinin cenaze namazına katılamaz ancak 27 Ocak günü Karşıyaka’da mezarını ziyaret edebilir…
29 Ocak günü İzmir’de hayat normal akışı içinde devam eder ve halk İzmir’e geldiğini duyduğu kurtarıcıları Mustafa Kemal’e sevgi ve saygılarını göstermek üzere ona ulaşmaya çalışırken ilginç bir nikâh töreninin hazırlıklarının yapıldığını bilmiyordu.
Damat İzmir’de kaldığı köşke arkadaşlarını çay içmeye davet etmiş onlar köşkün başodasında ağırlanır ve sohbet ederlerken damadın nüfusunu geçici olarak Göztepe’ye aldırdığından, ne nikâhtan, nede diğer bir odada oturan gelin hanımın ailesinden haberdardırlar.
Kapı çalınır açarlar gelen İzmir Müftüsü dür o da davetlidir diye düşünürlerken damat konuyu açıklar. “Eğer genç olsaydım bu töreni başka türlü yapmak isterdim. (Gelini) bir ata bindirir, ben de bir ata binip koşturur, kaçırtır alırdım; ama şimdi bunu yapacak kadar genç olmadığımı anlıyorum”
Evet, davetin nedeni anlaşılmıştır bir nikâha şahitlik edeceklerdir. Köşkün üst kat sofasına kapısı açılan büyücek bir odaya, bir masa konmuş, iki tarafına misafirler ve şahitler için koltuk ve sandalyeler dizilmişti.
Damadın giydiği lacivert kruvaze elbisesini başında ki yassı koyu renkli kalpağı tamamlarken gelin hanım koyu renkli bir rob giymiş ve başını adet olduğu ölçüde örtmüştü…
Son derece sade bir şekilde planlanan ve sessizce beklenen nikâh akdinin başlangıcı damadın Kadı’ya hitaben şu sözleri ile başladı.
“Efendi Hazretleri, biz, (Hanımefendi ile) evlenmeye karar verdik, lütfen gerekli işlemi yaparmısınız.” Bu sözler üzerine geline dönen kadı sorar; “Hanımefendi, on dirhem gümüş mihri müeccel (boşanma halinde kadının hayatını garantiye alacak tazminat) ve aranızda kararlaştırılan mihri muaccel (kızın tarafına peşin verilecek para veya mal) ile hazır bulunanların önünde evlenmeyi kabul ediyormusunuz?” Kabul cevabını alan Kadı aynı soruyu bu sefer damada sorar “Kabul ettim” cevabını alınca nikâh akdini orada bulunanları yeni evlilerin mutluluk ve sıhhatine bu evliliğin vatanımıza hayırlı olması için duaya davet ederek sonlandırır…
Evet, bu nikâh bir ilktir. Nikâhın dini kural gereği perşembe günü olması gerekirken pazartesi günü kıyılmış ve nikâh kıyılırken gelinde nikâh akdinde bulunmuştur. Damat nikâhta yaptığı bu değişiklikleri bile yeterli görmediğini nikâhtan sonra söylediği “İnşallah zaman olur, nikâhı Vali bey kıyar” sözleri ile ifade eder.
Bu isteğini 17 Şubat 1926 da çıkarılan evlilikte resmi nikâh zorunluluğu, tek eşle evlilik esasının getirildiği “Türk Kanunu Medenisi” ile sağlayan damat “Mustafa Kemal” gelin hanımefendi ise Zübeyde Hanımı İzmir’e geldiğinde karşılayan ve Karşıyaka’daki aile köşkünde misafir eden Latife Hanım’dır.
İzmir Göztepe semtinde Latife Hanım’ın ailesine ait Uşakizade Köşkünde İzmir Merkez Kadısı Ömer Fevzi ibni Hüseyin Efendinin kıydığı nikâhta Mustafa Kemal’in şahitleri Mareşal Fevzi Paşa ile Kazım Karabekir Paşa olurken Latife Hanımın şahitleri ise İzmir Valisi Abdülhalik Bey ve Başyaver Salih Beydi.
Nikâh ertesi günlerde şu şekilde duyurulmuştu İzmir halkına;
Mutlu Anlaşma: Ulu kurtarıcı Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerinin Uşakizade Muammer Beyefendi’nin kızları Latife Hanımefendi’yle nikâhları gerçekleşmiştir. Bu Mutlu anlaşma, İzmir ve İzmirlileri bir mutluğa ulaştırmış ve ayrıca övünç kaynağı olmuştur. Kurtuluş tarihinin en büyük yaratıcısına ve eşi hanımefendi hazretlerine tebrikler sunarız.
Nikâhla ilgili belgeler:
Huve
İZİNNAME-İ ŞER’İ
Numara
Mihr-i müeccel
Mihr-i muaccel
324
On dirhem halis gümüş
Beyn-i madde malumdur
Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri ibni Ali Rıza Efendi ile İzmir eşrafından Uşakizade Muammer Beyefendi Hazretlerinin kerime-i iffet vesimeleri Latife Hanımefendi Hazretlerinin mahzer-i şuhudda taraf-ı daiyanemden akitlerinin icra edildiğini mübeyyin vesika-i şer’iyedir.
Şahitler
Müşir Fevzi Paşa Hazretleri İbni Ali Sırrı Efendi
Ferik Kâzım Karabekir Paşa Hazretleri ibni Mehmet Emin Efendi
Vali-yi Vilayet Mustafa Abdülhalik Beyefendi ibni Arslan Efendi Seryaver Kaymakam Salih Beyefendi ibni Cafer Efendi
11 Cemaziyelahir 1341
29 Kanunuevvel 1339
(29 Ocak 1923)
İzmir Merkez Kadısı
Ömer Fevzi ibni Hüseyin
İş bu suret aslına mutabıktır.
11 Safer 1342 (23 Eylül 1923)
Mühür: İzmir Vilayeti
İmza: Fevzi
BAKİR
Münakehat (Nikâhlanmalar) Vukuatı İlmühaber Sureti
Akitleri İcra Kılınan
Zevcin
İsim ve Şöhreti Vaziyet ve Sanatı
Gazi Müşir Mustafa Kemal Paşa Hazretleri
Zevcenin
İsim ve Şöhreti Vaziyet ve Sanatı
Fatmatü’z-zehra Latife Hanımefendi
Mahal ve Tarih-i Veladeti
Selanik 1296 (1881)
Mahal ve Tarih-i Veladeti
İzmir 1315 (1899)
Milleti
İslam
Milleti
İslam
Esasen Nüfustaki Mahal-i Kaydı
Göztepe Mahallesi Hane: 46
Esasen Nüfustaki Mahal-i Kaydı
İzmir’in Fettah Mahallesi Hane: 116
Pederinin
İsim ve Vaziyet ve Sanatı
Tüccardan Ali Rıza Efendi
Pederinin
İsim ve Vaziyet ve Sanatı
Uşakizade Mahmud Muammer Beyefendi
Mahal-i İkameti
-
Mahal-i İkameti
İzmir
Validesinin
İsim ve Şöhreti
Zübeyde Hanım
Validesinin
İsim ve Şöhreti
Hadice Adviye Hanım
Mahal-i İkameti
-
Mahal-i İkameti
İzmir
Zevc Vekilinin
İsim ve Şöhreti
Bi’l-asl
Zevce Vekilinin
İsim ve Şöhreti
Bi’l-asl
Mahal-i İkameti
İzmir
Mahal-i İkameti
İzmir
Şahidin
İsim ve Şöhreti
Müşir Fevzi Paşa Hazretleri
Şahidin
İsim ve Şöhreti
Mustafa Abdülhalik İzmir Valisi
Tarih-i Veladeti
-
Tarih-i Veladeti
İzmir
Şahidin
İsim ve Şöhreti
Ferik Kâzım Karabekir Paşa Hazretleri
Şahidin
İsim ve Şöhreti
Seryaver Kaymakam Salih Bey
Tarih-i Veladeti
-
Tarih-i Veladeti
İzmir
Akd
Tarihi
29 Kanunusani 339
(29 Ocak 1923)
İzinname
Tarihi
11 Cemaziyelahir 1341
(29 Ocak 1923)
Günü
-
Numarası
324
Mihr-i Müsemma
Müstevi
1 Muaccel
Gayri Müstevi
Müeccel
Yekûn
Kaynakça:
Gazeteci yazar Ahmet Gürel’in 2018 Ocak ayı İzmir dergisinde yayımlanan “Gazi ve Latife Hanım” yazısı,
Garp Cephesi Kurmay Başkanı Asım Gündüz “Hatıralarım”,
Gazeteci, yazar Naşit Hakkı Uluğ’un bilgileri ile 30.1.1923 tarihli Vakit Gazetesinde yayınlanan haber,
Dr. Ali Güler, “Benim Ailem (Atatürk’ün Saklanan Ailesi)”,
Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Arşivi.