Gündem yoğunluğu içerisinde uluslararası aşı eşitsizliği unutuldu gitti. Hem de tekellerin varlığını inkâr eden ve onları yaratan liberalizmin de küresel ölçekte hala daha sunabileceği bir şeyler, bir geleceği olduğunu iddia edenlere karşı, pandemide en kullanışlı argümanımız olmasına rağmen.
Pandemide liberallerimizin pembe rüyalarını süsleyen ülkeler, pek çok devlet müdahaleci ve anti-liberal uygulamalarda bulundular. Dünya’nın diğer ucunda aşılama yetersizliğinden kaynaklanan bir mutasyonun ortaya çıkıp bütün aşıları etkisiz kılması ihtimalini göze alıp, muazzam miktarda aşılar stoklayarak insanlık suçu işlediler. Pandora belgeleri patladı, ve yine o ülkelerdeki bazı şirketlerin kayırıldığına dair (liberalimizin, Türkiye’nin liberal bir devlet olmadığını iddia ederken kullandığı temel argüman) sayısız belge ortaya çıktı. Bu, Panama belgeleri ve Cennet belgelerinden sonraki üçüncü büyük sızıntıydı. ABD’li bazı yöneticiler, Küba’nın sağlık konusundaki başarısından yararlanmak için ambargonun kalkması gerektiğini dile getirmeye başladılar(1). Aynı ABD’de sosyalizme desteğin arttığına, kapitalizme desteğin azaldığına dair sonuçlar veren bir araştırmanın haberleri paylaşıldı(2).
Kısaca pandemide sosyalizmin eline pek çok koz geçti. Mümkün olduğunca takip etmeye çalışıp, konu hakkında daha önce 4, 5 yazı yazdım. Oysa o yazıları yazarken bile, pandeminin hemen hemen ikinci yılında, mevcut Dünya düzeninin bu kadar kısa bir yol kat edebileceğini zannetmezdim.
Yeni Bir OXFAM Bülteni
OXFAM, aşı eşitsizliğini günbegün takip edebilmemiz için en iyi kaynaklardan biri. Son haftalardaki basın bültenlerinde paylaştığı veriler, Dünya’da liberalizm ve emperyalizm temelli hakim yapı devam ettikçe, salgının normalde bitebileceği tarihten çok sonra sona ereceğini kanıtlar nitelikte. En dikkat çekici verilerden bazıları şunlar; ‘’Birleşik Krallık ve Kanada gibi ülkeler tüm nüfuslarını tamamen aşılamak için yeterli dozlara sahipken, Sahra Altı Afrika yalnızca 8 kişiden 1'ini aşılamaya yetecek kadar dozda aşıya ulaşabildi. Birleşik Krallık'ta üçüncü ‘’güçlendirici’’ aşısını olan insan sayısı, Dünya’nın en fakir ülkelerindeki tam aşılı insan sayısıyla hemen hemen aynı.’’
Bu hale gelinmesinin ve virüse omikrona dönüşecek mutasyonu geçirmek için yeterli zamanın sağlanmış olmasının nedeni nedir? OXFAM’ göre (ve aslında çok açık olan bir şekilde) oligopol şirketlerin aşı teknolojilerini paylaşmayı reddetmesi(3).
Dünya Sağlık Örgütü Verileri
Aşı eşitsizliğinde durumu, ve bu durumdan neden liberal ülkelerin sorumlu olduğunu takip etmemiz için bir başka çok kullanışlı kaynak DSÖ. DSÖ’nün verilerine göre ise bugün, nüfusunun %10’unu bile aşılayamamış 41 ülke, %40’ını bile aşılayamamış 98 ülke var(4). DSÖ de bunun nedeninin, teknolojilerini paylaşmayan aşı tekelleri ve gelişmiş ülkelerdeki aşı stokçuluğu olduğunu daha önce defalarca kez dile getirmişti.
21 Aralık’taki bir haberinde konuyu daha bütünlüklü ele alıyor DSÖ. Bu haberden bazı verilere göre ise; ‘’düşük gelirli ülkelerdeki insanların yüzde 7'sinden biraz fazlası bir doz aşı alırken, yüksek gelirli ülkelerdeki nüfusun yüzde 75'inden fazlası, tam aşısını olmuş durumda.’’ Ayrıca pandeminin bir an önce bitirilmesi için bütün koşullar sağlanmışken, bu koşulların yerine getirilmemesi, ekonomik eşitsizliği de körüklüyor. ‘’ Düşük gelirli ekonomilerin 2021'de yalnızca ortalama yüzde 2,9 oranında büyüyeceği tahmin ediliyor; bu, son 20 yılda 2020’den sonraki en yavaş büyüme oranı.
Dünya nüfusunun en yoksul yüzde 20’si, gelirlerdeki en keskin düşüşü yaşadı. En zengin bir avuç insan ise, kayıplarını telafi etmeye başlamış durumda ve bu, en yoksul yüzde 40'lık nüfusun gelir kayıplarını henüz telafi etmeye hiç başlayamamış olmasına neden oluyor. Gelirlerdeki düşüş, yaklaşık 100 milyon insanı daha aşırı yoksulluğa itti.’’ Söz konusu haberde öğrenimin sekteye uğraması, hane borçlarının artmasına dair veriler de yer alıyor(5).
Gündemimiz ne kadar meşgul olursa olsun, küresel aşı eşitsizliği asla gündemden düşmemeli, çünkü hem bize küresel sömürüyü ve öznelerini ortadan kaldırmamızın aciliyetini gösteriyor, hem de bu uğurda bu öznelere karşı kullanabileceğimiz sayısız argüman sunuyor.
--------------------------------
1. https://www.ajansbakircay.com/tricontinentalden-yeni-bulten-daha-nereye-kadar-makale,992.html
2. https://www.indyturk.com/node/380641/d%C3%BCnya/abdde-yap%C4%B1lan-anket-sosyalizme-destek-art%C4%B1yor
3. https://www.oxfam.org/en/press-releases/failure-vaccinate-world-created-perfect-breeding-ground-omicron-say-campaigners
4. https://www.who.int/news/item/17-12-2021-who-lists-9th-covid-19-vaccine-for-emergency-use-with-aim-to-increase-access-to-vaccination-in-lower-income-countries
5. https://www.worldbank.org/en/news/feature/2021/12/20/year-2021-in-review-the-inequality-pandemic