Toledo, 1986’da UNESCO İnsanlık Kalıtı kent olarak seçilmiş. Özgün ve etkileyici olduğu kuşkusuz. Üzerinde yer aldığı granit tepedeki görkemli görünümüyle Kastilya düzlüklerinin tekdüzeliğine son veriyor.
Çift kat surlu kale duvarlarına eşlik eden Tajo ırmağını unutmak olmaz. Tajo, belirli aralıklarla oluşmuş minik çağlayanlardan dökülürken ben de buradayım der gibi gürülüyor.
Toledo, Roma döneminde surlarla güçlendirilmiş bir kent olarak çıkmış tarih sahnesine. Vizigotlara başkentlik yapmış.
Endülüs Emevileri döneminde Tuleytula’ya evrilmiş adı.
Bilge Kral X. Alfonso dönemi kültürünün izlerini bugün de taşıyor.
Kral V. Charles döneminde ve XIV - XV. Yüzyıllarda güzel metropol olarak nam salmış.
Girit doğumlu, Toledolu usta ressam El Greco’ya esin kaynağı olmuş.
Kısacası, Toledo labirente benzeyen dar sokaklarında Musevi, Müslüman ve Hıristiyan kültürleriyle harmanlanmış bir kültür gezisine çıkartıyor konuklarını.
Kentin kalbi Arapça kökenli Zocodover’de atıyor desek yanlış olmaz. Boğa dövüşlerinin yanı sıra infazlara da ev sahipliği yapan Zocodover halkın ilgisinin hiç eksik olmadığı meydan olmuş hemen her dönemde.
Zocodover meydanının yanı başında Posada de la Hermandad yapısı yer alıyor. Kısaca Kardeşlik evi olarak dilimize çevrilebilecek bu adın ardında Musevilere ve Müslümanlara karşı yürütülen savaşa adanan Kutsal Kardeşliğe göndermede bulunulduğunu öğrenmek beş yüz yıl önce İberya’da yaşananları gözlerimizin önüne getirme gereği doğuruyor.
Zocedover’de Cervantes’le karşılaşmak şaşırtıcı değil. İspanyol yazınının başyapıtı sayılabilecek Don Kişot’un yazarı İspanya’nın hemen her karışına sinmiş dense yeridir.
Toledo’nun en göze batan dinsel yapısı aynı adlı meydanda yükselen Toledo Katedrali. 1226’da başlayan yapımı XV. Yüzyılda tamamlanabilmiş. Biçemine Gotik ve Mudejar (Müdeccen : İberya’da Arap egemenliğinin sonlanması sonrasında varlığını sürdüren Arap etkisi) esintilerinin damga vurduğu kuşkusuz. Caravaggio, Titian, Goya ve Van Dyc’le birlikte Toledolu El Greco’nun yapıtlarına esin kaynağı olmasıyla da ünlenmiştir bu katedral.
Katedral meydanında yer alan diğer yapılar başpiskopos konutu ve belediye.
Toledo deyince El Greco’ya (1541, Kandiye, Girit-1614, Toledo) değinmeden olmaz. Adına müze oluşturulacak denli Toledo’yla özdeşleşmiş bir kişilik.
El Greco
Alkazar Toledo’daki önemli yapılardan bir başkası. İlk yapıldığı XII. yüzyıldan kalma bölümü pek az olsa da Vizigot, Arap ve Hıristiyan etkisinin izlerini taşıyor. Alkazar adının kendisi de Arap izini yansıtıyor. İberyadaki 7 yüzyıllık Arap egemenliği hiç kuşkusuz dilde de derin izler bırakmış. Arapça’daki El Kasr (saray, kale) değişime uğrayarak İspanyolcada Alkazar olarak varlığını sürdürmüş.
Alkazar
Tajo ırmağı
Museviler İberya’dan kovulmuş olsalar da Toledo’da Musevi bölgesi korunmuş.
İspanya kıyılarından denize açılan Kristof Kolomb batıya yol alırken, Museviler de doğuya yelken açmaktaydı. Sefarad kavramıyla oldukça içli dışlıyızdır. İberyadan dışlanan Museviler kollarını açan yerdir Anadolu. Durum böyleyken Toledo’da üç kültürün varlığından söz edip de sürgünden söz edilmeyişi alışılmış çoklu standardın bir parçasıdır.
Toledo’daki sınırlı zamanımızda çeşitli türde kılıçlara rastladık vitrinlerde. Yalnızca Toledo’da kullanılmış olanlara değil dünyanın başka yerlerinde kullanılanlar da vardı aralarında. Anlaşıldığınca kılıç üretimi günümüzde çeşitlenerek bir gelir kaynağına da dönüşmüş. Kılıç üretimi Toledo’nun öteden beri becerikli olduğu bir alan olmuş.
El sanatı alanında ise Şam işi (kakmacılık) ürünlerinin vitrinleri süslediğine tanık olduk. Farklı metallerin (gümüş, altın, vb) çelik gibi bir metal zemine yerleştirilmesi ve üzerlerinin saydam tabakayla kaplanması olarak tanımlanabilir.
Kakmacılık ürünleri
Geçmiş kültürlerin etkisini yeme içmede de görmek olası Toledo’da. Bizdeki et soteye benzer sulu et yemeğine eşdeğer karkamusa ve marzipan (bir tür kurabiye) tadılası lezzetler.