Biraz uzak zamanlara gidip o günden bugüne hâlâ ilgiyle okuyup belli konularda paydaş olduğumuz bir düşünürü Farabi’nin bir bakışını aktaracağım.
870 yılında Türkistan’ın Farab yakınlarında bir Türk ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen düşünür Farabi devletin varlığının zorunlu olduğuna inanır ve Devleti "erdemli devlet", "erdemsiz devlet" olarak bölümlere ayırır. Erdemli bir devletin halkından başlayıp yöneticilerine kadar donatılmış bir erdemliliğin sonucu devletin erdemli olduğunu söyler, erdemin bozulmasının da devletin başının yani yöneticinin bozulmasıyla başladığını belirtir. Bozulma yukardan aşağıya olur der.
Farabi’ye göre siyaset bilgelik gerektiren bir sanat, bilgeliğinde ancak adil insanlarda olacağını; Devlet başkanının ahlakı, adalet anlayışı devleti belirlemede en önemli husustur der.
İyiyi gözetmek, kötüye karşı durabilmek, doğruyu savunmak, yalana karşı savaşmak, hak yememek, insanların adilane haklarını savunmak erdemli başkana düşen kişiliktir.
Farabi göre erdemli devletin başkanında bulunması temel nitelikler şöyledir:
Tam ve sağlıklı bir fiziki yapı, Kendisine söylenen her şeyi doğru anlayıp sağlıklı değerlendirme yeteneği, idrak etme ve çözümlemesi.
Keskin bir zeka ve anlayış, güçlü bir hafıza.
Düşüncelerini açık, anlaşılır ve doğru bir şekilde ifade edebilme yeteneği.
Öğrenme ve öğretmeyi sevme, bilgi ve eğitim için her türlü zorluğu aşma azmi.
Beslenme, eğlence, mal ve mülk gibi geçici ve kaba hazlara düşkün olmama.
Doğruluk ve dürüstlüğü her zaman uygulayıp, hayata geçiren bir yaşamının olması.
İnsan onuruna önem veren, insanı aşağılamayan, insanca bir yaşamın sağlanacağı, zulümkar olmayıp, haksızlıkların ve zulmün karşısında adalet için çelik bir kişilik sergilemesi. Açgözlü olmayıp, gönül zenginliğiyle yaşamında dünyevi düşkünlüğe kapılmayan biri olmasıdır.
Farabi çağımızda yaşasaydı şunları da ilave ederdi sanırım:
Kendi iktidarını devam ettirmek için savaş çıkartmamak.
Toplumsal çürümüşlüğe yol açan paranın kara para halinde ülkede fink atmasının önüne geçen, kara parayla ve baronlarla mücadele edendir.
Toplumsal acıda ki sorumluluğunu kader inancıyla perdelemeyen kişidir.
İnançları yeri geldiğinde aşağılamayan, yeri geldiğinde bölünmeyi sağlamayan yeri geldiğinde de iktidarının kırbacı altında ezmeyen kişidir.
****
Sevgiyle, sağlıcakla kalın…